بررسی مسئولیت تضامنی در شرکت تضامنی
مبحث سوم : بررسی مسئولیت تضامنی در شرکت تضامنی
ازنظر تاریخی این نوع شرکت سابقه ای طولانی دارد و از حقوق روم اقتباس شده است و بویژه در قرون وسطی به شکل فعلی آن، در اروپا رواج یافته است در حال حاضر این شرکت تقریباً در نظام حقوقی همه کشورها وجود دارد و فایده عملی این شرکت برای کسانی است که به یکدیگر اعتماد کامل دارند و سرمایه زیاد نیز برای تشکیل شرکت ندارند.[۱] این شرکت معمولا ،شرکت خانوادگی است که بین اقرباء نزدیک تشکیل می گردد و معمولاً هنگامی تأسیس می شود که صاحب تجارتخانه فوت می کند و ورثه وی برای جلوگیری از انحلال تجارتخانه و به منظور ادامه کار آن شرکت تضامنی تشکیل می دهند.[۲]

شرکت تضامنی را ماده ۱۱۶ ق.ت چنین تعریف کرده است:

«شرکت تضامنی شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی برای امور تجاری بین دویاچند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می شود.اگردارایی شرکت برای تادیه تمام قروض کافی نباشد هریک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است و هر قراری که بین شرکابرخلاف این ترتیب داده شده باشددرمقابل اشخاص ثالث کان-لم یکن خواهدبود.»

در حقوق ایران، شرکت تضامنی دارای شخصیت حقوقی مستقل است و دارایی آن از دارایی شرکا جدا است.و ورشکستگی شرکت، ورشکستگی شرکا تلقی نمی شود و طلبکاران شرکت، نسبت به دارایی شرکت، بر طلبکاران خود شرکاارجحیت دارند.

گفتاراول:اسم شرکت
براساس ماده ۱۱۶ ق.ت  شرکت تضامنی «تحت اسم مخصوصی» تشکیل می شود .

به موجب ماده ۱۱۷ ق.ت « در اسم شرکت تضامنی باید عبارت شرکت تضامنی ولااقل اسم یک نفر از شرکاء ذکر شود در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکا نباشد باید بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شد عبارتی از قبیل « شرکا» یا« برادران» قید شود.»

ماده اخیر یکی از خصایص ویژه شرکت تضامنی را در قالب نام جمعی بیان می کند .

در صورتیکه شریک یا شرکایی که نام آن ها در اسم شرکت قید شده بود فوت نماید یا از شرکت خارج شوند و نام آن ها حذف گردد باید نام یکی دیگر از شرکا قید شود فقط در مورد فوت شریکی که اسم او در اول شرکت قید گردیده و بستانکاران با توجه به نام او معاملاتی کرده اند حذف آن از لحاظ اعتبار شرکت و بقاء آن از لحاظ ورثه مورد اشکال است که اگر ورثه رضایت به بقاء شرکت به اسم مورث ندهند شرکت منحل می گردد.[۳]

اسم در شرکت تضامنی باعث تشخیص اینگونه شرکت از شرکتهای سرمایه ای می شود زیرا معامله گران را متوجه می سازد که فلان شخص معتبر و دارای اعتبار و سرمایه، دارنده سهم الشرکه در فلان شرکت تضامنی است.به همین دلیل است که در شرکت های دیگر مخصوصاً با مسئولیت محدود نام اسم شریکی در نام شرکت نبایدآورده شود.[۴]از خصوصیات و الزامات مهم شرکت تضامنی ،اسم شرکت می باشد چرا که در این شرکت ،شرکا دارای مسئولیت تضامنی می باشند که در صورت انحلال شرکت و عدم تکافوی دارائی شرکت ، هر شریک به نوبه خود ملزم به پرداخت تمام بدهی های شرکت خواهد بود و همین خصوصیت شرکت است که باید از طریق اسم شرکت از سایر شرکت های دیگر مجزا شود و ابهاماتی را که برای اشخاص ثالث در مورد شرکت و مسئولیت آن به وجود می آیداز بین برد.

گفتار دوم : میزان مسئولیت شرکا
مسئولیت شرکا تضامنی است ،به این معنی که در صورت عدم تکافوی دارایی شرکت در برابر تعهدات شرکت همه شرکا متضامناً مسئولند و بستانکاران می توانند منفرداً و مجتمعاً یعنی بفرد فرد یا همه آن ها مراجعه و مطالبه کنند در واقع دارایی شرکا تضمین مطالبات شرکت و به عنوان یک نوع وثیقه است.

در این صورت هر شریک که مطالبات شرکت از وی اخذ شده حق دارد طبق اساسنامه و شرکتنامه نسبت به سهم هر یک از آنها مراجعه نماید. این مطالبه شریک جنبه تضامنی ندارد بلکه شریک از شریک یا شرکا دیگر نسبت به مقدار سرمایه ای که در شرکت دارند حق مطالبه دارد.[۵]

نکته ای که باید توجه داشت آن است که ماده ۱۲۴ ق.ت بیان می دارد: « مادام که شرکت تضامنی منحل نشده، مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید و پس از انحلال، طلبکاران شرکت می توانند برای وصول مطالبات خود، به هر یک از شرکا که بخواهند و یا به تمام آن ها رجوع کنند در هر حال هیچ یک از شرکا نمی تواند به استناد این که، میزان قروض شرکت از میزان سهم او در شرکت تجاوز می نماید از تأدیه قروض شرکت امتناع ورزد.» بنابراین مادام که شرکت باقی است به هیچ وجه طلبکاران شرکت، حق مراجعه به شرکا را ندارند و از طرف دیگر صرف انحلال شرکت به طلبکاران آن، حق مراجعه به شرکا را نمی دهد، بنابراین انحلال شرکت تضامنی و کافی نبودن دارائی شرکت برای پرداخت تمام بدهی های آن است که اسباب تحقق حق مراجعه طلبکاران شرکت را به شرکاء فراهم می آورد. هر قراری که شرکا برخلاف این مسئولیت تضامنی بین خود مقرر کنند گرچه در روابط بین آنها معتبر است ولی در قبال اشخاص ثالث فاقد اعتبار است.

مدت مرورزمان در دعاوی طلبکاران علیه شرکاء ۵ سال است . مبدأ مرور زمان تاریخی است که انحلال شرکت تضامنی به ثبت رسیده و در روزنامه رسمی اعلان شده است.[۶]

از سوی دیگر ،مسئولیت شریک تضامنی به اعتبار شریک بودن در شرکت است، هر کسی که وارد جمع شرکا بشود، مسئول پرداخت تمامی قروض شرکت خواهد بود، حتی قروضی که قبلاً وجود داشته است. ماده ۱۲۵ ق.ت در این زمینه مقرر می دارد «هرکس به عنوان شریک ضامن در شرکت تضامنی موجودی داخل شود متضامناً با سایر شرکا مسئول قروضی هم خواهد بود که شرکت قبل از ورود او داشته … »

سؤالی که مطرح می شود آن است که اگر شریکی از شرکت خارج شود مسئول پرداخت آن مقدار از دیون شرکت که بعد از خروج او ایجاد شده نیز خواهد بود یا خیر؟ هرگاه خروج شریک غیرقانونی باشد او مسئول خواهد ماند اما ماده ۱۲۳ ق.ت به شرکت تضامنی اجازه داده که با رضایت سایر شرکا از شرکت خارج شود. چنین خروجی طبعاً قانونی است بنابراین شریکی که به این طریق از شرکت خارج می شود دیگر مسئولیت پرداخت آن مقدار از دیون شرکت که بعد از خروج او ایجاد شده نخواهد بود. ماده ۲۰۰ ق.ت ناظر به مواد ۱۹۵ و ۱۹۷، ثبت خروج شریک را لازم اعلام کرده و مفهوم این ماده این است که عدم ثبت چنین خروجی نسبت به طلبکاران شرکت صحیح نیست  اما لازم نیست چنین خروجی در روزنامه آگهی شود تا نسبت به اشخاص ثالث موثر تلقی شود بلکه حتی اگر اعلان نشده باشد نیز مسئولیت او به پرداخت قروض بعد از خروجش به شرط اینکه به موجب ماده ۲۰۰ ق.ت ثبت شده باشد، منتفی است.[۷]

نکته ای که لازم به ذکر است این می باشد که اصل تضامن، شرکا را در برابر شرکت و سایر شرکاء مقید به رعایت بعضی اصول می نماید. حداقل این اصل این است که شریک ضامن نتواند تجارتی از نوع تجارت شرکت به حساب شخص خود یا به حساب شخص ثالث نماید.[۸] براین اساس ماده ۱۳۴ ق.ت مقرر نموده: « هیچ شریکی نمی تواند بدون رضایت سایر شرکاء به حساب شخص خود یا به حساب شخص ثالث تجارتی از نوع تجارت شرکت نموده یا به عنوان شریک ضامن یا شریک با مسئولیت محدود در شرکت دیگری که نظیر آن تجارت را دارد داخل شود. »

در نتیجه باید گفت هر شریک در شرکت تضامنی در صورت انحلال شرکت وعدم کفایت دارایی شرکت ،در برابر بدهکاران شرکت ،مسئولیت تضامنی دارند و حتی این مورد شامل شریکی که بعدا وارد شرکت می شود است و در صورت خروج شریک از شرکت تضامنی و قانونی بودن آن ،از مسئولیت مبری است .

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه   :

پایان نامه بررسی مسئولیت تضامنی و موارد آن در حقوق ایران

مبحث چهارم : بررسی موارد مسئولیت تضامنی در شرکت با مسئوولیت محدود
ماده ۹۴ ق.ت، شرکت با مسئولیت محدودراچنین معرفی کرده است. « شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکا بدون اینکه سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت است.»

این شرکت نسبت به شرکت های دیگر ،رایج تر و ساده تر می باشد زیرا از یک طرف تشریفات شرکت های سهامی و آگهی ها و تصمیمات مجامع عمومی را نداشته و از طرف دیگر مسئولیت های سنگین شرکت های تضامنی و نسبی را در مورد مسئولیت شرکا نداشته چرا که به عکس شرکت های تضامنی، شرکا به میزان سرمایه ای که در شرکت گذارده مسئول پرداخت دیون شرکت می باشند.[۹]

این شرکت آمیخته ای از شرکت اشخاص و شرکت سرمایه است به دلیل شباهتی که این شرکت با دو شرکت سهامی و تضامنی داشته با این توضیح که در آن مسئولیت شرکا در قبال قروض شرکت مانند شرکت سرمایه، محدود به میزان سرمایه آن ها در شرکت است و همچنین تصمیمات با اکثریت آراء است. در این نوع شرکت ،سهم الشرکه قابل انتقال به غیر نیستند بلکه مانند شرکت اشخاص، انتقال آن ها باید با رضایت اکثر شرکای شرکت باشد و همچنین لزوم پرداخت تمام سرمایه نقدی و تقویم و تحویل آورده غیرنقدی و عدم صدور اوراق سهام و امکان انتخاب مدیر از داخل یا خارج شرکت، شباهت این نوع شرکت را با شرکت تضامنی بیان می دارد،در کل باید گفت این نوع شرکت ساختار خاص خود را دارد. [۱۰]

گفتار اول : اسم شرکت
برابر ماده۹۵ ق.ت در اسم شرکت باید عبارت با مسئولیت محدود قید شود و اگر قید نشود شرکت در مقابل اشخاص ثالث شرکت تضامنی محسوب می شود و تابع مقررات آن خواهد بود. هدف از قید عبارت با مسئولیت محدود در نام شرکت، آگاهی به اشخاص ثالثی است که قصد معامله کردن با شرکت را دارند، در غیر این صورت چون در ظاهر شرکت مدنی و موضوع آن تجارتی است، شرکت در مقابل اشخاص ثالث، تضامنی محسوب خواهد شد.[۱۱] بنابراین هر یک از شرکای ضامن قطع نظر از مقدار سرمایه ای که در شرکت دارند مستقلاً مسئول پرداخت تمام بدهی های شرکت است و هرگاه طلبکاران شرکت از یکی از شرکا، تمام بدهی را مطالبه نماید ،این شریک می تواند به نسبت سهم الشرکه سایر شرکا به آنها مراجعه نماید.[۱۲]

در ضمن اسم شرکت نباید متضمن اسم هیچیک از شرکاء باشد والا شریکی که اسم او در شرکت قید شده در مقابل اشخاص ثالث حکم شریک ضامن در شرکت تضامنی را خواهد داشت ،چرا که ذکر نام شریک در نام شرکت از مشخصات شرکت های تضامنی است و این توهم را برای اشخاص ثالث پیش می آورد که شرکت تضامنی است.[۱۳] بر همین اساس مسئولیت او تضامنی است و وی به تنهایی در صورت انحلال شرکت و کافی نبودن دارایی شرکت مسئول پرداخت تمام بدهی های شرکت هست و اگر طلبکاران به چنین شریکی رجوع نمایند او نمی تواند به دیگر شرکا به دلیل عدم مسئولیت آنها در برابر بدهی های شرکت رجوع نماید.[۱۴]