کلیات پژوهش :  فصل اول

1-1مقدمه  ………………………………………………………………………………………………………………………………………  1

1-2 بیان مسئله ………………………………………………………………………………………………………………………………  2

1-3 ضرورت و اهمیت پژوهش  ……………………………………………………………………………………………………  10

1-4 اهداف  پژوهش  ……………………………………………………………………………………………………………………  12

1-4-1 هدف کلی   ………………………………………………………………………………………………………………………  12

1-4-2 اهداف اختصاصی  ………………………………………………………………………………………………………………  12

1-5 سوال های پژوهش   ………………………………………………………………………………………………………………. 13

1-6 متغیرها  ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 15

1-6-1 متغییر مستقل ……………………………………………………………………………………………………………………. 15

1-6-2 متغییرهای وابسته  ……………………………………………………………………………………………………………… 15

1-7 تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها  ………………………………………………………………………………………. 15

1-7-1 مشاوره گروهی با رویکرد عقلانی – عاطفی – رفتاری(REBT)  ……………………………………  15

1-7-2 راهبرد شناختی خود سرزنشی …………………………………………………………………………………………………….. 17

1-7-3 راهبرد شناختی پذیرش  …………………………………………………………………………………………………….. 17

1-7-4 راهبرد شناختی  نشخوار فکری ………………………………………………………………………………………….. 17

1-7-5 راهبرد شناختی  توجه مجدد مثبت  ………………………………………………………………………………..   18

1-7-6 راهبرد شناختی  توجه مجدد بر برنامه ریزی  ……………………………………………………………………  18

1-7-7 راهبرد شناختی  ارزیابی مجدد مثبت  ……………………………………………………………………………………….. 18

1-7-8 راهبرد شناختی  اتخاذ دیدگاه(دیدگاه گیری ) ………………………………………………………………….  19

1-7-9 راهبرد شناختی  فاجعه انگاری  ………………………………………………………………………………………….  19

1-7- 10 راهبرد شناختی  سرزنش دیگران …………………………………………………………………………………..   19

1-7-11  راهبردهای مقابله ای مسئله مدار  …………………………………………………………………………………..  20

1-7- 12 راهبردهای مقابله ای هیجان مدار …………………………………………………………………………………   20

 

فصل دوم : پیشینه پژوهش

 

2-1  مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………… …………… 21

2-2  فلج مغزی ………………………………………………………………………………………………………………………………..  21

2-3  سبب‌شناسی فلج مغزی ………………………………………………………………………………………………………….  22

2-4  تقسیم‌بندی فلج مغزی …………………………………………………………………………………………………………..  23

2-4- 1   الف. تقسیم‌بندی فلج مغزی براساس تعداد اندام‌های درگیر …………………………………………..  23

2-4-2  ب. تقسیم‌بندی براساس اختلال حرکتی …………………………………………………………………………..  24

2-5  اثرات فلج مغزی بر کودک ………………………………………………………………………………………………………  25

2-5-1  الف. رشد حرکتی در کودک فلج مغزی  ……………………………………………………………………………  25

2-5-2  ب. رشد هوشی  …………………………………………………………………………………………………………………..  26

2-6  عوارض جنبی فلج مغزی ………………………………………………………………………………………………………….  26

2-6-1  نقص بینایی  …………………………………………………………………………………………………………………………  26

2-6-2  نقایص شنوایی  …………………………………………………………………………………………………………………….  27

2-7  رفتار درمانی عقلانی هیجانی ……………………………………………………………………………………………………  29

2-8  تاریخچه ………………………………………….. …….. ………………………………………………………………………………  30

2-9  مفاهیم عمده  ……………………………….. …….. ………………………………………………………………………………..  31

2-9-1  ماهیت دوگانه انسان  ……………….. …….. ………………………………………………………………………………..  32

2-9-2  کل گرایی  …………………………………… …….. ……………………………………………………………………………..  32

2-9-3  الگوی ABC  ……………………………………. …….. ……………………………………………………………………….  33

2-9-4  باورهای غیر منطقی  ………………………… …….. ………………………………………………………………………..  35

2- 10   نظریه شخصیت  ………………………………….. …….. ……………………………………………………………………..  37

2- 10 -1   جنبه های  زیست شناختی  ………….. …….. …………………………………………………………………….  37

2- 10 -2  جنبه های اجتماعی  ………………………… …….. ……………………………………………………………………  38

2 – 10 -3  جنبه های روان شناختی  ……………. …….. ……………………………………………………………………….  38

2- 11   توصیف فرایند مشاوره  ……………………… …….. ………………………………………………………………………..  39

2-12  فنون شناختی  ……………………………………… …….. ………………………………………………………………………  40

 

2-13  فنون رفتاری   ………………………………………. …….. ………………………………………………………………………  42

2-14  فنون هیجانی(عاطفی)  …………………………… …….. ……………………………………………………………………  43

2-15  رابطۀ مشاور – مراجع  ……………………………… …….. …………………………………………………………………  44

2-16  رویکرد درمانی REBT در گروه  …………….. …….. ………………………………………………………………..  44

2-17  هیجان  …………………………………………………….. …….. ………………………………………………………………… . 49

2-17-1 تنظیم هیجان…………………………………… …….. ………………………………………………………………………   50

2-17-2  راهبردهای شناختی تنظیم هیجان ………… …….. ……………………………………………………………..  51

2-17-3  راهبردهای شناختی تنظیم هیجان و اختلالات هیجانی در پرتو پژوهشها …. ……… ……….  55

2-18  راهبردهای مقابله ای  …………………………………………………………………… …….. …………………………….  59

2-18-1  مقابله های مسأله مدار …………………………………………………. …….. ………………………………………… 60

2-18-2  مقابله های هیجان مدار ………………………………………… …….. ………………………………………………..  60

 

فصل سوم : فرایند روش شناختی

 

3-1  مقدمه  ……………………………………………………………. …….. ……………………………………………………………..  64

3-2  روش تحقیق  …………………………………………………………………… …….. ……………………………………………  64

3-3   جامعه آماری  …………………………………………………………………………………….. …….. ………………….. ……. 64

3 -4  روش نمونه گیری و حجم نمونه  ……………………………………………. ……… ………………………………….  65

3  -5  ملاک­های ورود …………………………………………………….. …….. …………………………………………………….  65

3-6  ملاک­های خروج  ……………………………………………………………………… ……… …………………………………   65

3 -7  ابزارهای  جمع آوری اطلاعات  …………………………………. …….. ………………………………………………   66

3 -7-1  پرسشنامه جمعیت شناختی …………………………………… …….. ………………………………………………  66

3 -7-2  پرسشنامه تنظیم شناختی– هیجانی (   ( CERQ………………… …….. ……….……………………  66

3-7-3  پرسشنامه راهبردهای مقابله‌ای موس و بلینگز …………………………………………… …….. ………….  68

3-8  شیوه ی اجرای پژوهش ………………………………………………… …….. ……………………………………………..  68

3-9  روش تجزیه و تحلیل اطلاعات  ………………………………………………………. …….. ………………………….. . 70

 

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته ها

 

4-1مقدمه ……………………………………………. …….. …………………………………………………………………………. 71

4-2  توصیف آماری داده ها  ……………………………………. …….. ……………………………………………………. 72

4-3 استنباط آماری (آزمون فرضیه و سوالات)  ……………. …….. ……………………………………………….. 75

 

 

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

 

5-1  مقدمه  …………………………………………………………… …….. …………………………………………………………… 99

5-2  بحث  در مورد یافته ها  ……………………………….. …….. …………………………………………………………… 100

5-3  محدودیت های پژوهش …………………………. …….. …………………………………………………………………. 107

5-4  پیشنهادات پژوهش  …………………………….. …….. …………………………………………………………………… 108

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                                                   صفحه

 

 

 

جدول 4-1 :توصیف آماری سن افراد مورد مطالعه به تفکیک گروه آزمایش و کنترل …………………………………….. 72

جدول 4-2 :توزیع فراوانی تحصیلات افراد مورد مطالعه ……………………………………………………………………………… 72

جدول 4-3: توصیف آماری نمرات پیش آزمون متغیر های تنظیم شناختی هیجان  گروه آزمایش و کنترل …….. 73

جدول 4-4 : توصیف آماری نمرات پس آزمون متغیر های تنظیم شناختی هیجان  گروه آزمایش و کنترل ……… 74

جدول 4-5: توصیف آماری نمرات پیش آزمون – پس آزمون راهبردهای مقابله ای  گروه آزمایش و کنترل …….. 75

جدول 4-6: نتایج آزمون کالموگروف – اسمیر نوف جهت بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای تحقیق به تفکیک 

گروه  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 76

جدول4-7: نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ………………  77

جدول4-8 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی خود سرزنش گری  پس از تعدیل  پیش

آزمون  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………  78

جدول4-9: نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ……………….  79

جدول4-10  : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی پذیرش پس از تعدیل پیش آزمون …… 80

جدول4-11: نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس……………….. 81 

جدول4-12: نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی نشخوار فکری پس از تعدیل

پیش آزمون.. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 82                                               

جدول4-13: نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ……………… 83 

جدول4-14: نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی توجه مجدد مثبت پس از تعدیل

پیش آزمون ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 84

جدول4-15 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس …………….  85

جدول4-16 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی تمرکز مجدد بر برنامه ریزی پس از

تعدیل پیش آزمون …………………………………………………………………………………………………………………………………. . 86

جدول4-17 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ………….. 87

جدول4-18 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی ارزیابی مجدد مثبت پس از

 تعدیل پیش آزمون ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 88

جدول4-19 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ………….. 89

جدول4-20 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی اتخاذ دیدگاه(دیدگاه گیری)پس

از تعدیل پیش آزمون …………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

جدول4-21 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ………….. 91

جدول4-22 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی فاجعه انگاری پس از تعدیل

پیش آزمون  …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 92

جدول4-23 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس …………. 93

جدول4-24 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی سرزنش دیگران پس از تعدیل

پیش آزمون  ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 94

جدول4-25 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ……….. 95

جدول4-26 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی راهبرد مقابله ای مسئله مدار

پس از تعدیل پیش آزمون ……………………………………………………………………………………………………………………… 96

جدول4-27 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس …………. 97

جدول4-28 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات  راهبرد مقابله ای هیجان مدارپس از تعدیل

 پیش آزمون …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 98

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1مقدمه

در نگاهی به گذشته و جوامع مختلف، ملاحظه می شود که چگونگی برخورد و نگرش انسانها نسبت به مسأله کودکان استثنایی به ویژه کودکانی که دچار محدودیت­های ذهنی و جسمی هستند، به اطلاعات افراد از مسائل و مشکلات این کودکان و خانواده های آن­ها بستگی دارد. اما به طور کلی از نقطه نظر تاریخی، بشر از سه مرحله­ فکری متفاوت نسبت به این کودکان گذشته است. در مرحله ی اول این کودکان یا به طرق مختلف از بین برده می­شدند یا از اجتماع طرد می­گشتند، در مرحله ی دوم به این گروه با دید ترحم و حمایت می نگریستند و در مرحله ی سوم یعنی در سالهای اخیر، پذیرفتن این کودکان در جامعه و در کنار دیگر کودکان و استفاده از توانائیهای آنان تا آنجا که امکان پذیر باشد ؛مطرح گردیده است.

نگرش جامعه در سالهای اخیر،به طور چشمگیری در اهمیت مراقبت از معلولین و حقوق اساسی برای آنان تغییر کرده است (روبین و کوین کوران ،1983).پیشرفت در تکنولوژی، مراقبتهای پزشکی و خدماتی در این امر موثر بوده است. نظر به اهمیت مطلب، خانواده این کودکان به پشتیبانی و حمایت بیشتری نیاز دارند. خانواده بنیادی برای رشد کودک و محیطی است که الگوهای جسمی ،عاطفی و شخصیتی فرد در آن پی ریزی می شود. پدر و مادر بودن یک شغل چالش برانگیز است. جریان تربیت کودک برای والدین لذت آور است. در حالیکه این جریان می تواند با مشکلاتی همراه باشد؛ حتی والدینی که دارای کودکان طبیعی هستند؛ شکیبایی و توانایی زیادی برای پرورش کودک نیاز دارند. در مورد خانواده ی کودکان معلول، موقعیت پیچیده و مشکل تر است. پدر و مادر بودن یک کودک واجد ناتوانی های خاص ،یکی ار استرس آورترین وقایع زندگی است که می تواند رخ دهد (رز، 1987؛ تامیسون،1983). برخی از خانواده ها بی­اختیار این وضعیت را به عنوان تهدیدی می بینند و برخی دیگر ممکن است آن را به عنوان استرس اضافه شده که نیاز به چالش و قوی بودن در این فرایند است (مک کوبین،1983).

فرزندانی که از نظر جسمی یا ذهنی ناتوان هستند، فشارهای روانی خاصی را بر والدین و بویژه مادران و کل خانواده تحمیل می کنند که به دنبال آن مشکلات و مسائلی را به وجود می آورند. مهم ترین مسائل و مشکلات چنین والدینی عبارت اند از مشکل پذیرش ناتوانی فرزند، خستگی ناشی از پرستاری ومراقبت، مسائل مربوط به اوقات فراغت، مشکلات مالی خانواده ، مسائل پزشکی ،آموزشی و توانبخشی (چن وتانگ 1997، ویتر، 2003)همه موارد ذکر شده فوق ناراحتی ها و فشار روانی مضاعف و مستمری را بر خانواده ی این کودکان و بویژه مادران آنها وارد می آورد؛ فشار روانی وارد بر این مادران به دلیل استمرار،علاوه بر سلامت جسمی و روحی خود آنها، سلامت و آسایش همسران، فرزندان سالم و نیزفرزند ناتوانشان و در سطحی وسیع تر سلامت و بهداشت روانی کل جامعه را متأثر خواهد ساخت. و این امری است که توجه جدی متخصصان و مسئولان مربوط را می طلبد.در این راستا، تحقیقاتی در زمینه ی مسائل و مشکلات این خانواده ها و کمک در پذیرش واقعیت و همچنین حمایت از این خانواده ها  در جهت متعادل نگه داشتن خانواده ،ضروری بنظر می رسد.

1-2 بیان مسئله

فلج مغزی عارضه ای است که شامل ناتوانی هایی در حرکت و وضعیت بدن است و در نتیجه ی آسیبهای مغزی پیش از تولد،در حین تولد یا دوره ی نوزادی به وجود می آید.در کودکان مبتلا به فلج مغزی عضلات و عصب هایی که به مغز مرتبطند،طبیعی هستند ولی فرایند ارتباطی بین مغز و عضلات دچار اشکال است.رویدادهایی مانند خون ریزی مغزی،کمبود یا فقدان اکسیژن به هنگام تولد،سکته در دوران جنینی،ناسازگاری خونی جنین و مادر و ضربه های مغزی و خیلی از اتفاقاتی که دردوران جنینی پیش می آید می توانند باعث آسیبهای عصب شناختی شوند که این به نوبه خود به برخی از انواع فلج مغزی منجر می گردد، فلج  مغزی رابطه تنگاتنگی با عقب ماندگی ذهنی دارد

ضرورت و اهمیت پژوهش

 

در عصر حاضر مشکل بیماری ها و معلولیت ها از جمله فلج مغزی،یکی از حادترین مسائل افراد جوامع بشری است.  امروزه با افزایش روزافزون جمعیت دنیا ، علیرغم تلاشهای اصولی و عمومی در کاهش میزان تولد کودکانی که واجد محدودیتهای خاصند، کماکان با تعداد بیشماری از این کودکان مواجه هستیم.کودکانی که از زمان تولد و در خلال مراحل رشد و تحول تا بزرگسالی و بالاخره تا زمانیکه زنده هستند ،نیازهای تکاملی و مراقبتی منحصر به فردی دارند ومشکلات عدیده ای برای خانواده و جامعه در این زمینه وجود دارد.خانواده های بسیاری به دلیل داشتن چنین فرزندانی بارعاطفی سنگینی را بر دوش می کشند. هزینه های زیاد پزشکی ، آموزشی ، تربیتی ، تشدید اختلافات زناشویی، ترس از بچه دار شدن مجدد، احساس گناه و انزوا طلبی از جمله مسائلی است که والدین با آنها روبرو هستند. افراد این خانواده ها برای حل مشکلات خود و کاهش بار فشارهای عاطفی نیاز به کمک و مشاوره دارند. شواهد نشان می دهند که والدین دارای کودکان با ناتوانی رشدی اغلب به گونه ای زیان آور، سطح بالایی از فشار روانی را تجربه می کنند (هندریکس، دمور، آد و ساولبرگ، 2000؛اسمیت، اولیور و اینوسنتی، 2001) نقش والدین به خصوص مادران در درمان و تعلیم وتربیت کودکان عقب مانده ذهنی بسیار حائز اهمیت است (هالاهان و کافمن، ترجمه ماهر،1385).

والدین، به ویژه مادران نه تنها نسبت به فرزند دارای محدودیتهای خاص، واکنش عاطفی نشان می دهند ، بلکه نسبت به نگرش یا واکنش افراد جامعه به افراد دارای ناتوانایی های خاص نیز واکنش عاطفی نشان می دهند. این فشارها اغلب والدین را به کناره گیری از تماس های عادی اجتماعی شان وادار می سازد.والدین، به ویژه مادران بی اختیار گوشه گیر می شوند و به دلیل افزایش این طرد اجتماعی و گوشه گیری ، تمایل به تمرکز دائمی و بیش از حد بر فعالیت های کودک پیدا می کنند. این افزایش توجه و تمرکز به ناتوانایی های کودک، موجب بروز اختلالات و ناراحتی روانی بیشتر والدین می گردد (افروز،1385).فشار روانی وارد بر مادران کودکان مبتلا به فلج مغزی ،به دلیل استمرار،علاوه بر سلامت جسمی و روحی خود آنها، سلامت و آسایش همسران، فرزندان سالم و نیزفرزند ناتوانشان و در سطحی وسیع تر سلامت و بهداشت روانی کل جامعه را متأثر خواهد ساخت. و این امری است که توجه جدی متخصصان و مسئولان مربوط را می طلبد. لذا همایندی فشار روانی حاصل از داشتن کودک معلول با اختلالات روانشناختی همچون افسردگی و اضطراب و نقش عوامل روانشناختی در کنترل این موارد بر اهمیت این پژوهش می افزاید.

با توجه به اینکه والدین خصوصا مادران بیش از پدران این کودکان به علت اثرات ناشی از حضور کودک فلج مغزی ، از مشکلات متعدد روانی، جسمانی ،اجتماعی و… رنج می برند (فیسمن و ولف،1997).مشاوره ی گروهی با مادران کودکان مبتلا به فلج مغزی می تواند سطح آگاهی و پذیرش آنها را نسبت به مشکل فرزندشان افزایش دهد، می تواند احساسات و واکنشهایی را که اغلب والدین از خود بروز می دهند، برای آنان روشن سازد  و از تنش موجود بین خانواده بکاهد، تعامل بهینه بین والد و فرزند را افزایش داده و تأثیربه سزایی بر سلامت خانواده داشته باشد و با توجه به نیاز سنجی هایی که در این قشر از جامعه صورت گرفته است، آموزش و مشاوره ی خانواده به این والدین، به شیوه ای مدون در ایران مورد بی توجهی قرار گرفته است، در این راستا ،در این پژوهش تأثیر مشاوره ی گروهی با رویکرد عقلانی – عاطفی – هیجانی بر تنظیم هیجان و راهبردهای مقابله ای مادران کودکان مبتلا به فلج مغزی مورد ارزیابی قرار می گیرد.

 

1-4 اهداف  پژوهش

1-4-1 هدف کلی

مشخص کردن تاثیر مشاوره ی گروهی بارویکردعقلانی– عاطفی– رفتاری بر پاسخ­های مقابله­ای و تنظیم هیجان شناختی مادران کودکان فلج مغزی می باشد.

1-4-2 اهداف اختصاصی

1- مشخص کردن اثر بخشی مشاوره ی گروهی با رویکرد عقلانی-عاطفی-رفتاری بر کاهش استفاده از راهبرد شناختی خود سرزنشی مادران کودکان فلج مغزی.

2- مشخص کردن اثر بخشی مشاوره ی گروهی با رویکرد عقلانی-عاطفی-رفتاری برافزایش استفاده از راهبرد شناختی پذیرش مادران کودکان فلج مغزی.

3- مشخص کردن اثر بخشی مشاوره ی گروهی با رویکرد عقلانی-عاطفی-رفتاری بر کاهش استفاده از راهبرد شناختی نشخوار فکری مادران کودکان فلج مغزی.

4- مشخص کردن اثر بخشی مشاوره ی گروهی با رویکرد عقلانی-عاطفی-رفتاری بر افزایش استفاده از راهبرد شناختی توجه مجدد مثبت مادران کودکان فلج مغزی.

Rubin & Kevin Kuran

Rose

Thomeson,

Mccubbin

Chen , T.R . and. Tang, C.S.

Witter , D.D.

Cerebral palsy