بررسی حقوقی تغییرات ژنتیکی |
بررسی حقوقی تغییرات ژنتیکی
بند اول: تعریف واژه ها و اصطلاحات مرتبط با موضوع تغییرات ژنتیکی
الف- ژن[۱]
از اجزای بدن یک ارگانیزم زنده، آنچه برای تولید یک ابداع ژنتیکی، مورد توجه است، ژن میباشد. بنابراین آشنایی با مفهوم ژن، ضروری است. ژن، در سلول هر موجود زنده قرار داشته و ویژگیهای وراثتی را کنترل کرده و حاوی اطلاعات لازم در خصوص ساخت و ساز پروتئینهای مورد نیاز جانداران است و این پروتئینها مشخص میکنند که یک ارگانیزم باید چه شکلی باشد یا در برابر بیماریها چگونه پایداری کند. بدن موجودات زنده، حاوی ژنهای بسیار زیادی است که به مجموع آنها ژنوم،[۲] گفته میشود؛ بنابراین، مراد از ژنوم انسانی، مجموعه ژنهای بدن انسان است. [۳]طرح بینالمللی ژنوم انسان،[۴] یکی از مهمترین و عظیمترین طرحهای تحقیقاتی زیستشناسی عصر حاضر است که با رمزگشایی از ژنوم انسان، گرههای بیشماری را گشوده و قلههای متعددی را فتح کرده است. این طرح که انجام آن، مولود پیشرفتها و اطلاعات جدید محققان در عرصه مهندسی ژنتیک است، در آیندهای نزدیک، تحولات عمیق و غیرهمنتظرهای را در حقوق بشر بوجود خواهد آورد. طرح بینالمللی ژنوم انسان را میتوان نقطه عطفی در تاریخ علوم زیستی بویژه مهندسی ژنتیک و تغییرات ژنتیکی به حساب آورد.
ب- دستکاری ژنتیکی(تغییرات ژنتیکی)[۵]
علم دستکاری ژنتیکی در واقع علمی است که منجر به ایجاد تغییر در مهمترین بخش سلول یعنی ماده ژنتیکی دی ان ای[۶] موجودات به روشی میشود که در طبیعت رخ نمیدهد،[۷] در واقع فنی است که از موجودات زنده برای ساخت یا تغییر محصولات، ارتقا کیفی گیاهان یا حیوانات و تغییر صفات میکروارگانیزمها برای کاربردهای ویژه استفاده می کند. [۸]
دستکاری ژنتیکی، عملیاتی را در بر میگیرد که در آن ژنهای تعیینکننده هویت فرد که مطابق بند ۷ گزارش توضیحی پروتکل اختیاری کنوانسیون حمایت از حقوق بشر و شان انسان درخصوص کاربرد زیستشناسی و پزشکی راجع به منع همانندسازی انسان (تصویب شده در تاریخ ۱۲ ژانویه ۱۹۹۸ میلادی در شورای اروپا)،[۹] به آنها ژنهای هستهای گفته میشود، به شیوهای عمدی دستخوش تغییر میشوند. به بیانی علمیتر دستکاری ژنتیکی به مجموعه روشهایی گفته میشود که به منظور جداسازی و خالصسازی ژنها و وارد کردن و بیان یک ژن خاص در یک میزبان به کار میرود و در نهایت منجر به بروز یک صفت خاص و یا تولید محصول مورد نظر در جاندار میزبان میشود. علم مهندسی یا دستکاری ژنتیک که قابلیت تلفیق ژن های مختلف و تولید انواع موجودات عجیب، درمان انواع بیماریها، تولید تمامی اندامهای بدن و غیره را دارد، در آینده نزدیک به تولد سربازان شکست ناپذیر نیز منجر خواهد شد، سربازانی که با دستکاری ژنتیکی به طور کامل ضدضربه و ضدگلوله شده اند. در این عرصه همچنین دانشمندان در حال کار روی پروژه ای هستند تا با اصلاح ژنها، انسانهایی با طول عمر بیش از ۲۰۰ سال و توانایی های بدنی فوق العاده در آزمایشگاهها تولید کنند.[۱۰]
تغییرات ژنتیکی باعث تغییر یک گونه میشود، این چیزی است که تکامل نامیده میشود. انسانها نیز مدتها است که به اهمیت این موضوع پی برده و تلاش کردهاند تا از آن بهره گیرند. در دهههای اخیر برنامه های اصلاح نژادی که بر روی گیاهان و حیوانات انجام شده و میشود با هدف آن است که گیاهان و حیواناتی ایجاد شوند که هر چه بیشتر در خدمت منافع انسان باشند. برای مثال، گیاهانی که در برابر آفتها مقاومترند و محصول بیشتری تولید می کنند برای انسانها مفیدترند. اما موضوع مهم آن است که هر چند انسان از علم ژنتیک برای بهتر کردن نژاد گیاهان و حیوانات بهره بردهاست، تا کنون تلاشی برای بهبود نسل بشر بر مبنای ژنتیک صورت نگرفته است. [۱۱]در اصل اگر دقت کنیم، در مییابیم که بسیاری از پیشرفتهای انسان باعث میگردد تا نسل آدمی در طی زمان ضعیف و ضعیف تر شده و توانایی بقا را از دست بدهد. [۱۲]برای مثال، در گذشته بسیاری از کودکان و انسانها پیش از آن که به سن تولید مثل برسند، به دلیل بیماریهای ارثی از میان میرفتند. این روند، باعث میگردید تا اشکالات ژنتیکی به نسل بعدی منتقل نشود و در نتیجه سلامت نسل بعد تضمین میگردید. اما اکنون پیشرفت علم پزشکی باعث گردیده است تا انسانهایی با نقصهای ژنتیکی که در شرایط طبیعی امکان بقا نداشتند، بتوانند به حیات ادامه دهند و تولید مثل کنند. به این ترتیب، نقص ژنتیکی از نسلی به نسل بعد منتقل شده و در میان نوع بشر گسترش مییابد. البته این تنها یک مثال از روندی است که بر بقای نسل بشر تاثیر منفی میگذارد. بنابراین انسان امروزی در حالی که برخی گیاهان و جانداران را اصلاح ژنتیکی می کند، ساختار ژنتیکی خود را نیز تخریب می کند.
ج- “بیوتکنولوژی”(مهندسی ژنتیک)[۱۳]
در حال حاضر علم مهندسی ژنتیک به عنوان یکی از شاخههای مهم زیست فناوری یکی از فناوریهای مهم و کلیدی در توسعه و تامین نیازهای بشر در تمامی زمینهها محسوب میشود. به گونهای که به اذعان بسیاری از کارشناسان، اگر قرن بیستم به نام رایانه و ارتباطات نام گذاری شدهاست، باید قرن بیست و یکم را قرن بیوتکنولوژی نامید. دانشمندان در سراسر جهان بر این باورند که تسخیرکنندگان علم و فناوری آینده در سه گروه فناوری اطلاعات، نانوفناوری و بیوتکنولوژی (زیست فناوری) خلاصه میشوند. به گفته کارشناسان، علم دستکاری ژنتیک در حال حاضر در ردیف پیشرفتهترین فناوریهای بشر است و اگر کشوری نتواند خود را با روند توسعه این محور مهم و استراتژیک در دنیا هماهنگ کند، به طور قطع از دنیا عقب میماند. به اذعان کارشناسان، در تاریخ علوم تجربی، پژوهشهای بیوتکنولوژی را میتوان از معدود مواردی دانست که در آن تحقیقات بنیادی به سرعت به سطح کاربردی میرسد.[۱۴]
جزییات بیشتر درباره این پایان نامه ها :(فایل کامل موجود است)
پایان نامه حقوق : نظام حقوقی حاکم بر تغییرات ژنتیکی در چارچوب حقوق بین الملل بشر
بیوتکنولوژی یا فناوری زیستی به مفهوم کاربرد علوم زیستی و اثر متقابل آنها در فناوریهای ساخت بشر است. مجموعه فنونی که از موجودات زنده، برای ساخت یا تغییر محصولات، ارتقا کیفی گیاهان یا حیوانات و تغییر صفات میکروارگانیسمها برای کاربردهای ویژه استفاده میکند. این فنون شرایطی برای دانشمندان فراهم میآورند که بتوانند یک یا چند ژن را از یک موجود زنده( یک حیوان یا یک گیاه)، برداشته و به موجود زنده دیگری تزریق کنند و به این ترتیب موجودی با ژنهای متفاوت خلق کنند. سالیان درازی است که بشر برای افزایش کیفیت غذای خود از روشهای مختلف فناوری زیستی در پرورش گیاهان و حیوانات استفاده کردهاست، اما در دهه اخیر، مهندسی ژنتیک دانشمندان را قادر ساخته تا ژنهای موجودات زنده را با دستکاری تغییر دهند و یا ژنهای ویژهای را بین موجودات زنده منتقل کنند و از این طریق بتوانند موجب تکثیر صفات دلخواه شوند. به عبارت دیگر مهندسی ژنتیک به معنی هر کاربرد تکنولوژیکی است که از سیستمهای زیستی، ارگانیسمهای زنده یا مشتقات آنها استفاده میکند تا محصولات یا فرآیندهایی را برای استفادههای ویژه به وجود بیاورد یا اصلاح کند. به عبارت دقیقتر مهندسی ژنتیک با بهره گرفتن از یک سری فناوریهای خاص قادر به تغییر ساختار ژنتیکی موجودات زنده مانند حیوانات، گیاهان و ریزسازواره ها (مانند باکتری ها و مخمرها) است. اساس مهندسی ژنتیک عبارت است از توان شناسایی ژن مورد نظر یعنی ژنی که حاوی ویژگی مطلوب در موجودات است، مجزا کردن آن ژن، مطالعه کارکرد و اصول فعالیت آن تغییر ژن و کار گذاشتن مجدد آن در میزبان طبیعی خود و یا گیاه و جانوری دیگر. تمامی این تکنیک ها ابزار هستند نه هدف و با بهره گرفتن از آنها میتوان طبیعت و وظیفه و کارکرد ژنها را شناسایی نمود، اسرار مقاومت به بیماریها را گشود، رشد و نمو را تنظیم نمود و یا در نحوه ارتباط میان سلولها و موجودات دخل و تصرف نمود. در کنار این ابزارها، تولید میکروارگانیسمها، حیوانات و گیاهان تراریخته از طریق مهندسی ژنتیک یکی از راهکارهایی است که میتوان از طریق آن به اهدافی مانند تولید غذای بیشتر، تولید محصولات مطلوب و با عمر نگهداری بالا، تولید فراورده های دارویی و غیره دست یافت.[۱۵]
د- موجودات تغییریافته ژنتیکی (ترانسژنتیک)
موجود تغییریافته ژنتیکی موجود زندهای است که ساختار ژنتیکی آن با بهره گرفتن از فناوری مهندسی ژنتیک تغییر داده شده است. این موجود ممکن است یک گیاه،[۱۶]حیوان،[۱۷] انسان یا یک میکروارگانیسم باشد. در واقع موجودات زنده اصلاح شده ژنتیکی، موجودات زندهای هستند که یا مقداری دیانای بیگانه به آنها اضافه شده است و یا علی رغم اینکه دیانای بیگانه به آنها اضافه نشده، وضعیت مکملی ژنی خود آنان تغییر یافته است. “گونه اهلی یا اصلاح شده” به معنی گونهای است که روند تکاملی آن تحت تأثیر اقدامات انسانها برای رفع نیازهایشان تغییر کرده است.[۱۸]بند ۴ ماده ۱۰۶ قانون حفاظت از محیط زیست انگلستان (۱۹۹۰)[۱۹] در تعریف ارگانیسم اصلاح شده از نظر ژنتیکی (منظور ارگانیسمهای غیر انسان) بیان میدارد که هنگامی ارگانیسم از نظر ژنتیکی اصلاح شده محسوب میشود که ژن یا دیگر مواد ژنتیکی آن ارگانیسم با بهره گرفتن از شگردهای فنی، تغییر یافته باشد و به واسطه روندی غیر از آن چه که به طور طبیعی در جفت گیری اتفاق میافتد، ایجاد شوند.
تولید جانوران دستورزی شده (ترانسژنیک) نیز از دیگر دستاوردهای بسیار مهم بیوتکنولوژی و ژنتیک جدید در عرصه علوم زیستی است که اهداف ارزشمندی را دنبال میکند. جانور ترانسژن علاوه بر ماده ژنتیکی خود، واجد مقداری ماده ژنتیکی اضافی با منشا خارجی میگردد. این جانور باید قادر باشد که ژن بیگانه را به نسلهای بعدی انتقال دهد. امروزه روشهای متعددی برای ایجاد جانوران ترانسژنیک ابداع شدهاست.
فرم در حال بارگذاری ...
[شنبه 1399-01-30] [ 10:04:00 ب.ظ ]
|