… 14

چکیده ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….1

مقدمه. 15

بیان مسئله. 16

اهمیت و ضرورت پژوهش… 20

اهداف پژوهش… 21

هدف اصلی.. 21

اهداف فرعی.. 21

فرضیه های پژوهش… 22

تعاریف متغیر ها 22

تعاریف مفهومی متغیر ها 22

هوش هیجانی.. 22

هوش معنوی.. 22

رضایت از زندگی.. 23

تعاریف عملیاتی متغیرها 23

هوش هیجانی.. 23

هوش معنوی.. 23

رضایت از زندگی.. 23

فصل دوم : پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………..10

الف) پیشینه نظری.. 25

2-1 رضایت از زندگی.. 25

تعاریف رضایت از زندگی.. 26

عوامل موثر بر رضایت از زندگی.. 27

ژن ها 27

شخصیت.. 28

ویژگی های جسمانی.. 29

عوامل شغلی.. 30

تندرستی و تحصیلات.. 31

مذهب.. 32

روابط.. 32

آزادی و دموکراسی.. 33

ابعاد رضایت از زندگی.. 34

الگوهای رضایت از زندگی.. 36

الف) الگوی کارکردی انطباقی.. 36

ب) الگوی رضایت از زندگی.. 37

نظریه های پیرامون رضایت از زندگی.. 39

نظریه ونتگوت ، مریک و اندرسون. 39

نظریه رضایت از زندگی ژان. 40

نظریه ادارکی فرانس… 41

نظریه سیستمی.. 42

رابطه رضایت از زندگی با هوش هیجانی.. 44

تعریف هوش… 45

انواع هوش… 47

2-3 هوش هیجانی.. 49

تعاریف هوش هیجانی.. 50

ابعاد هوش هیجانی  از نظر مایر و سالووی.. 52

دیدگاه هوش هیجانی.. 54

دیدگاه توانمندی (پردازش اطلاعات) 55

دیدگاه مختلط.. 55

مدل های هوش هیجانی.. 56

مدل توانایی هوش هیجانی سالووی و مایر. 56

مدل ترکیبی هوش هیجانی.. 59

اهمیت هوش هیجانی در زندگی.. 61

2-4 هوش معنوی.. 62

معنویت.. 63

دیدگاه های مختلف در زمینه معنویت.. 65

دیدگاه الکینز 65

دیدگاه فریدمن و مک دونالد. 65

دیدگاه گاردنر. 66

دیدگاه گروم. 66

تعاریف هوش معنوی.. 66

ابعاد هوش معنوی.. 68

 

 

مولفه های هوش معنوی از دیدگاه های مختلف… 70

دیدگاه ایمونز. 71

دیدگاه فریدمن و مک دونالد. 72

دیدگاه نوبل و وگان. 73

دیدگاه مک مولن.. 73

دیدگاه های اسلامی در خصوص هوش معنوی.. 73

مدل های هوش معنوی.. 74

مدل چهار گانه مؤلفه ای کینگ… 75

مدل زهر و مارشال. 75

مدل پنج مولفه ایمونز. 76

مدل پنج مؤلفه سیسک… 77

مدل امرم. 77

مدل نوبل. 79

مدل سه مولفه وگان. 80

اجزای هوش معنوی.. 80

هوش معنوی و سلامتی روان. 81

تمایز بین هوش های مختلف… 82

ب)  پیشینه پژوهشی.. 84

پژوهش های  انجام شده در داخل کشور. 84

پژوهش های انجام شده در  خارج کشور. 87

خلاصه فصل. 90

… 91

طرح پژوهش… 92

متغیرها 92

جامعه آماری پژوهش… 92

نمونه آماری پژوهش و روش نمونه گیری.. 92

ابزار پژوهش… 93

پرسش نامه هوش هیجانی.. 93

پرسش نامه  هوش معنوی.. 93

پرسش نامه  رضایت زندگی.. 94

روش اجرا 95

روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها 95

… 96

4-1 یافته های توصیفی.. 97

4-2 یافته استنباطی……………………………………………………………………………………………………………..82

.. 105

بحث و نتیجه گیری.. 105

محدودیت ها 109

پیشنهادات.. 110

پیشنهاد پژوهشی.. 110

پیشنهاد کاربردی.. 110

منابع فارسی.. 111

منابع لاتین.. 116

Abstract……………………………………………………………………………………………………………………..103

 

 

 

فهرست جداول

جدول 2-1:مدل مختلط هوش هیجانی بار – ان. 58

جدول شماره 2-2 : مدل هوش هیجانی بار – ان و پارکر(2002) 58

جدول 2-3 : مدل هوش هیجانی گلمن(2001) 60

4-1 جدول شاخص های توصیفی خرده مقیاسها و کل پرسشنامه هوش هیجانی.. 97

جدول 4-2)جدول شاخصهای توصیفی  خرده مقیاسها و کل پرسشنامه رضایت از زندگی.. 97

جدول 4-3 جدول شاخص های توصیفی  خرده مقیاس ها و کل پرسشنامه هوش معنوی.. 98

جدول 4-5): ضرایب همبستگی بین خرده مقیاس های هوش معنوی و رضایت از زندگی.. 99

جدول 4-4 ) ضرایب همبستگی بین خرده مقیاس های هوش هیجانی و رضایت از زندگی.. 100

جدول 4-6) متغیرهای وارد شده در مدل تحلیل رگرسیون گام به گام. 101

جدول 4-7)خلاصه تحلیل رگرسیون رضایت از زندگی بر حسب خرده مقیاسهای هوش معنوی و هیجانی   103

جدول 4-7) نتایج تجزیه  واریانس رضایت از زندگی بر حسب خرده مقیاسهای هوش معنوی و هیجانی   103

 

 

 

فهرست اشکال

شکل شماره 2-2 :عوامل موثر بر رضایت از زندگی از دیدگاه فرانس… 43

شکل شماره 2-3: نظریه سیستم ها (هاگرتی و همکاران ، 2001) 44

شکل شماره 2-4 : هرم هوش های چند گانه. 48

شکل 2-5 ابعاد هوش هیجانی در محیط کار (جردن  و هارتل، 2008) 54

شکل 2-6 : نقش هوش هیجانی در زندگی.. 62

شکل 2-7: مدل هوش معنوی زهر و مارشال. 76

 

 

چکیده

هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه هوش هیجانی و هوش معنوی با رضایت از زندگی در زوج های جوان شاغل  شهر کرمانشاه بود. به این منظور از بین زوج های جوان شاغل دانشگاه آزاد اسلامی شهر کرمانشاه تعداد 120 زوج با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی ساده و در دسترس انتخاب گردیدند. جهت گردآوری اطلاعات از پرسش نامه  هوش هیجانی شوت (1998)، پرسش‌نامه هوش معنوی علی بدیع و سواری وباقری دشت و لطیفی(1389) و مقیاس  رضایت از زندگی  پاوت،  دینروسو (1998) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون همبستگی و رگرسیون چندگانه استفاده گردید. نتایج نشان داد که  بین هوش معنوی و رضایت از زندگی زوجین شاغل رابطه معنی داری وجود دارد، همچنین بین هوش هیجانی و رضایت از زندگی زوجین شاغل رابطه معنی داری وجود دارد و نیز نتایج نشان داد که هوش معنوی و هوش هیجانی  رضایت از زندگی را در زوج‌های جوان شاغل  را پیش‌بینی‌  می کنند.

واژگان کلیدی: هوش معنوی، رضایت از زندگی، زوج های جوان شاغل.

 

• Spiritual intelliqence
• Satisfaction of life
• Young couples who practitioner

 

 

 

 

 

 

فصل یکم

 

مقدمه پژوهش

 

مقدمه

در سالهای گذشته جنبشی به نام روانشناسی مثبت ایجاد شد و در این زمینه مباحثی مثل شادی، سرزندگی و خوشبینی بررسی می شود. یکی از مقوله های روانشناسی مثبت رضایت از زندگی و شادی است که تاریخچه رضایت از زندگی به اواخر دهه 50 بر می گردد(دینر، اویشی و لوکاس، 2003). رضایت از زندگی به عنوان یکی از مقوله های مهم روانشناسی مثبت، امروزه توجه زیادی را به خود جلب کرده است و معنای گسترده ای را در بر می گیرد(کامینز،2006).

اگر زندگی بستر تکامل است، رضایت مندی از زندگی نیز شرط موفقیت در زندگی بوده است و کسانی می توانند به تکامل بیاندیشند که با زندگی خود مشکلی نداشته باشند. همه انسانها در زندگی با ناکامی های بسیاری مواجه می شوندف اما انسان موفق کسی است که در تمام این مشغله ها و ناکامی ها امیدش را حفظ کند، و این مفهوم رضایت از زندگی است(عبدالله زاده، باقرپور و لطفی، 1388).

عومل زیادی به سازگاری انسان با محیط اطرافش و دست یافتن به احساس رضایت از زندگی کمک می کند. یکی از این عوامل مفهوم هوش است(بنانو، 2014). هوش دارای انواع مختلفی از جمله هوش هیجانی، هوش معنوی و .. است (دینر، 2003). هوش هیجانی در واقع یک توانایی  غیر شناختی است که از نظر تاریخی ریشه در مفهوم هوش اجتماعی دارد و برای اولین بار توسط ثرندایک ( 1920) مطرح شد. به عقیده ثرندایک هوش هیجانی توانایی مدیریت انسنانها برای عمل به شیوه های خردمندانه چه در روابط انسانی و چه در روابط کاری است (ثرندایک، 1920، به نقل از عبدالله زاده و باقرپور و لطفی

، 1388).

هوش دیگری به غیر از هوش هیجانی وجود دارد، به نام هوش معنوی که این هوش فقط برای انسان مطرح است. با بهره گرفتن از هوش معنوی می توان میل و قابلیت فرد را برای رسیدن به مقصود و ارزش رشد داد. هوش معنوی به دلیل پیوندش با معنا می تواند به فرد توان تغییر و تحول بدهد، همچنین می تواند به فرد کمک کند تا هیجانات موجود در زندگی و اشتغال خود، احساس رضایت و شادکامی داشته باشد(ابراهیمی، 1386). از این رو پژوهش حاضر در پی بررسی رابطه هوش هیجانی و هوش معنوی با رضایت از زندگی در زوج های جوان شاغل شهر کرمانشاه است.

بیان مسئله

خانواده نخستین و منحصر به فردترین نهاد اجتماعی است که سلامت و موفقیت یک جامعه را مرهون سلامتی و رضامندی اعضای ان دانسته اند، چراکه هیچ نهادی بر افراد جامعه تا این حد عمیق و بادوام نیست. زوج های جوان برای داشتن یک خانواده سالم تحت تاثیر عوامل بسیاری قرار دارند، از جمله شاغل بودن یک یا هر دوی آنهاست(امان الهی، 1384).

شاغل بودن تعریف کار،  در بر گیرنده تمام افرادی است که حداقل یک ساعت  در هفته کار کرده و یا بنا به دلایلی به طور موقت کار را ترک کرده باشند. یکی دیگر از عواملی که بر احساس موفقیت یا عدم موفقیت نظام زناشویی زوج های جوان تاثیر گذار است. احساس رضایت از زندگی است(حق شناس، 1388).

شواهد نشان میدهد انسانهایی که شادمان هستند بنظر خلاق تر و مطلوب تر بوده و حتی بنظر می رسد که عمر طولانی تری دارند اما اغلب نیل به شادکامی یا رضایت از زندگی ساده بنظر می رسد و هیچ انسان موفقی نیست که از هنر “رضایت از زندگی” برخوردار نباشد (خویشتن دار، 1385). در بررسی های انجام شده در دو دهه گذشته پیرامون سازه روانشناختی احساس خوشبختی ذهنی، مدل سه بعدی احساس خوشبختی ذهنی که عبارت است از احساس مثبت، منفی  ورضایت از زندگی مورد توجه بوده است . تصور ذهنی دو بعد رضایت از زندگی بیشتر مقوله ای شناختی است در حالیکه احساس منفی و مثبت مقوله ای احساسی و عاطفی به شمار میروند و جزیی از هوش هیجانی می باشند . مفهومی پایدار و فراگیر است که احساس  و نظرکلی مردم جامعه را نسبت به جهانی که در ان زندگی می کنند، منعکس میکند(دینر، 2003      .

احساس بهزیستی و رضایت از زندگی ،از مولفه های نگرش مثبت اقراد نسبت به جهانی است که در آن زندگی می کنند . رضایت از زندگی با ارزش ها ارتباط نزدیک اما پیچیده ای دارد و با معیارهایی که افراد بر پایه آن درک ذهنی خود را از خوشبختی ارزیابی میکنند متفاوت است . رضایت از زندگی در کل بازتاب توازن میان آرزوهای و وضغیت فعلی او می باشد به بیان دیگر هرچه شکاف میان آرزوهای فرد و وضغیت عینی او بیشتر باشد رضایت مندی او کاهش می یابد (اینگهارت،1373)بر اساس برخی مطالعات مولفه های مفهوم رضایت از زندگی می تواند بر اساس مولفه هایی مانند هوش و به خصوص هوش هیجانی پیش بینی شود(اکسترمرا و فرنادز، 2011).  مسئله هوش به عنوان یک ویژگی اساسی است که تفاوت فردی را بین انسانها موجب می شود و از ابتدای تاریخ مکتوب زندگی انسان مورد توجه بوده است. اما از آغاز مطالعه هوش غالبا بر جنبه های شناختی هوش یعنی توانایی عاطفی، هیجانی، شخصی و اجتماعی مورد توجه قرار می گیرد. بلکه در پیش بینی توانایی فرد برای موفقیت و سازگاری در زندگی نیز مورد اهمیت واقع شده است (ونگ و لاو، 2003). هوش معنوی به عنوان یکی مفاهیم جدید هوش، دربردارنده نوع سازگاری و رفتار حل مساله است  که بالاترین سطوح رشد را در حیطه های شناختی، اخلاقی، هیجانی، بین فردی و .. شامل می شود و فرد را در جهت هماهنگی با پدیده های اطراف و دست یابی به یکپارچگی درونی و بیرونی یاری می نماید. این هوش به فرد دیدی کلی در مورد زندگی و همه تجارب و رویدادها می دهد و او را قادر می سازد به ارچوب بندی و تفسیر مجدد تجارب خود پر داخته، شناخت و معرفت خویش را عمق بخشد ( غباری بناب ، سلیمی، سلیمانی و مقدم، 1387). ولمن هوش معنوی را به عنوان طرفیت انسان برای پرسیدن سئوالات غایی درباره زندگی و تجارب همزمان و ارتباط هر یک از ما با دنیایی که در آن زندگی می کنیم، تعریف می کند (ولمن، 2010).  هوش معنوی یا SQ همان توانایی است که به ما قدرت میدهد تا برای بدست آوردن رویاها تلاش و کوشش کنیم . این هوش تمام آن چیزهایی است که ما به آنها معتقدیم و در بر دارنده نقش باورها، هنجارها، عقاید و ارزش ها در فعالیت هایی است که بر عهده میگیریم . در واقع به واسطه هوش معنوی است که ما به سوال سازی در ارتباط با مسایل اساسی و مهم پرداخته و به وسیله آن در زندگی خویش تغییراتی ایجاد میکنیم(ابراهیمی،1386) .

 

علاوه بر هوش معنوی یکی دیگر از مفاهیم هوش که به عنوان جدیدترین تحول در زمینه فهم رابطه تعقل و هیجان است و از آن به عنوان ماشه چکان یک انقلاب بزرگ در زمینه ارتقای بهداشت روانی یاد می شود، مفهوم هوش هیجانی است. ساولووی و مایر در پاسخ به این سئوال که چرا دو فرد با هوش بهر مساوی می توانند به سطوح کاملا متفاوتی از پیشرفت و خوشبختی برسند، برای اولین بار اصطلاح هوش هیجانی را مطرح نمودند . هوش هیجانی را می توان به عنوان یک متغییر که قابلیت یادگیری و آموزش دارد در نظر گرفت . هوش هیجانی از مولفه های گوناگونی تشکیل شده است که هر کدام نقشی را در نظم دادن به احساسات و هیجانات بازی میکنند . با توجه به اینکه هوش هیجانی متغیری درون فردی است که هر فردی آنرا داراست ، می توان با یافتن راه و روش هایی باعث افزایش هوش هیجانی افراد تا از این طریق شاید بتوان بهزیستی افراد را افزایش داد از مولفه های هوش هیجانی میتوان به کنترل تکانه، تحمل فشار ،خود آگاهی هیجانی و … اشاره کرد (خویشتن دار ،1385)

فابریکاتور(2012) در مطالعه خود دریافت که معنویت بر رضایتمندی کلی زندگی تاثیر می گذارد. معنویت شخصی به طور موثقی رضایت مندی بیشتر از زندگی را پیش بینی می کند . همچنین به عنوان یک مکانیسم سازگاری ارزیابی می شود که به آنها کمک می کند که نسبت به کسانی که سطح پایین تری از معنویت شخصی را دارا هستند، بهتر و آسان تر عوامل تنش زا را کنترل کنند.

در پژوهشی دیگر نزل (2004) نیز نشان داد که ابعاد مذهبی بودن با رضایت زندگی بالاتر مرتبط است و افراد مذهبی در اقوام مذهبی شادترند. همچنین احدی ، نریمانی و آسیایی ( 1386) در پژوهشی به تعیین ارتباط هوش هیجانی ، سبک های اسنادات و خودکارآمدی با رضایت از زندگی در زنان شاغل شهرستان بجنورد پرداختند. نتایج نشان داد که بین هوش هیجانی و خودکارآمدی با رضایت از زندگی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. اما بین سبک های اسنادات و رضایت از زندگی رابطه معنی داری دیده نشد. بنظر می رسد که هوش هیجانی و هوش معنوی زمینه ساز دست یابی انسان به معنای زندگی هستند معنای زندگی از سه جنبه هدف داری ، ارزشمندی و کارکرد زندگی یکی از مهمترین پرسش های بشر و به گفته برخی فیلسوفان مهمترین پرسش بشر است (احمدی،1388).  بنابراین هدف پژوهش حاضر پاسخ گویی به این سئوال است که آیا بین هوش هیجانی و هوش معنوی با رضایت از زندگی رابطه وجود دارد؟

اهمیت و ضرورت پژوهش

در دهه های اخیر مفهوم معنویت و کاربردهای آن در دنیا و بخصوص در جوامع غرب اهمیت زیادی یافته است، به طوری که مفاهیمی همچون خدا، مذهب، معنویت و … که موضوعاتی خصوصی قلمداد می‌شدند، وارد تحقیقات علمی و مباحث آکادمیک در حوزه علوم انسانی شده‌اند. هوشی که انسانها از طریق آن مسائل مربوط به معنا و ارزشها را حل کرده، زندگی و فعالیت‌های خود را در زمینه‌ای وسیع‌تر، غنی‌تر و معنا دارتر می‌دهند و به کمک آن تشخیص می‌دهند که کدام اقدامات یا کدام مسیرها معنادارتر از دیگری باشند.

بنابراین اهمیت و ضرورت طرح معنویت و به ویژه هوش معنوی از جهات مختلف در سبز فایل احساس می‌شود. یکی از این ضرورت‌ها در عرصه‌ی انسان شناسی توجه به بعد معنوی انسان از دیدگاه دانشمندان، به ویژه کارشناسان سازمان جهانی بهداشت است که اخیراً انسان را موجودی زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی تعریف می‌کند. ضرورت دیگر طرح این موضوع ظهور دوباره کشش معنوی و نیز جست و جوی درک روش‌تری از ایمان و کابرد آن در زندگی روزانه است. پژوهش دربارۀ معنویت امروزه در رشته‌های متنوع از قبیل پزشکی، روان‌شناسی، عصب‌شناسی و علوم شناختی در حال پیشرفت است. برخلاف هوش معنوی، هوش هیجانی موضوعی پر طرفدار در پژوهش‌های مربوط به تفاوت‌های فردی در روانشناسی امروزی بوده و حجم وسیعی از پژوهش‌ها را به خود اختصاص داده است به گونه‌ای که نتایج بدست آمده از این پژوهش‌ها حاکی از آن است که هوش هیجانی عامل مؤثر و تعیین کننده در بر آینده های زندگی واقعی افراد است . اصطلاح هوش هیجانی را می‌توان برای بیان کیفیت و درک احساسات افراد، همسوی با احساسات دیگران و توانایی اداره و مطلوب خلق و خو بکاربردو در حقیقت این هوش مشتمل بر شناخت احساسات خویش و دیگران و استفاده از آنها برای اتخاذ تصمیمات مناسب در زندگی است. هوش هیجانی یا توانایی هدایت هیجان‌های شخصی در تعاملات فردی، پیش‌بینی کننده موفقیت افراد در زندگی و نحوه برخورد مناسب با استرس‌هاست و نحوه استفاده از هیجانات به بهترین شکل برای داشتن زندگی ایده آل که موجب رضایت فرد از زندگی شود. با توجه به اینکه رضایت از زندگی به عنوان یکی از مؤلفه‌های شناختی در بهزیستی ذهنی و همچنین به عنوان یک متغیر روان شناختی مهم متأثر از عواملی هم چون هوش هیجانی و هوش معنوی است، ضرورت دارد  که محققان بیش از گذشته نسبت به شناسایی پیش‌بینی کننده‌های رضایت از زندگی که می‌توانند دربهره‌مندی ازدواج‌های یک کشور از نشاط و سلامت مؤثر باشند اقدام نموده و زمینه پرورش آنها را فراهم سازند.

.Diener  , oishi & lucas

.Cummins

Bonanno