چکیده 1

فصل یکم. 2

مقدمه پژوهش… 2

مقدمه. 3

بیان مسأله. 5

اهمیت و ضرورت پژوهش… 7

اهداف پژوهش… 9

هدف اصلی. 9

اهداف فرعی. 10

فرضیه‏های تحقیق. 10

تعاریف مفهومی وعملیاتی متغیرهای پژوهش… 10

تعریف عملیاتی. 10

فصل دوم. 12

پیشینه پژوهش… 12

مقدمه. 13

طبقه بندی مواداعتیاد آور براساسDSM-IV-TR.. 15

ملاک های تشخیصی برای سومصرف مواد DSM-IV-TR.. 15

همه گیرشناسی. 18

اعتیاد در ایران. 20

سبب شناسی. 21

سبب شناسی مصرف و وابستگی به مواد 22

نظریه های ژنتیک.. 23

نظریه های نورو و شیمیایی : 23

عوامل فردی. 27

قسمت اول پیشینه اعتیاد 30

راهبردهای پیشگیری از سو مصرف مواد ازنظر محتوایی،بوتوین وهمکاران. 31

تعریف مهارت های زندگی. 33

مبانی نظری مهارت های زندگی. 34

1) نظریه یادگیری اجتماعی. 35

2) نظریه نفوذ اجتماعی. 36

3) نظریه حل مسأله شناختی. 36

4) نظریه هوش چند بعدی: شامل هوش عاطفی. 37

5) نظریه خطر و جهندگی. 37

6) نظریه ساخت گرایی روان شناسی. 38

اهمیت یادگیری مهارت های زندگی. 38

الف) افزایش سلامت روانی و جسمانی. 39

اهداف آموزش مهارت های زندگی. 40

از جمله مهمترین اهداف برنامه آموزش مهارت های زندگی شامل: 40

اجزاء و ابعاد مهارت های زندگی. 41

1-مهارت خودآگاهی. 43

مؤلفه های اصلی خودآگاهی. 44

اهمیت خودآگاهی. 44

2-مهارت کنترل خشم. 44

شیوه های مدیریت خشم. 45

3-مهارت مدیریت استرس.. 45

مهارت های مقابله با استرس.. 46

4-مهارت  مدیریت زمان. 47

5-مهارت مقابله با خلق منفی. 47

مهارت های مقابله با افسردگی. 48

6-مهارت تصمیم گیری. 48

7-مهارت حل مسأله. 49

8-مهارت همدلی کردن. 50

9- مهارت رفتار جرأت مندانه. 50

انواع رفتار جرأت مندانه: 51

10-مهارت ارتباط بین فردی. 51

مهارت های برقراری ارتباط. 52

روش های آموزش مهارت های زندگی. 52

برنامه پیشگیری آموزش مهارتهای زندگی. 52

کشورهای پیشرفته چه کار کرده اند؟ 52

وضعیت برنامه آموزش مهارت های زندگی در ایران. 53

نگرش مثبت نسبت به اعتیاد 54

عوامل موثر بر اعتیاد در محیط های کارگری. 55

علل شغلی اعتیاد 56

اعتیاد کارکنان. 57

پیشینه پژوهش… 57

پیشینه داخلی. 57

پیشینه خارجی. 63

فصل سوم. 67

 

روش پژوهش… 67

3-1-روش پژوهش… 68

3-2-جامعه آماری. 68

3-3-متغیر های پژوهش… 68

3-4-نمونه و روش نمونه گیری. 68

3-5-ابزار پژوهش… 68

3-6-روش اجرای پژوهش… 70

در این پژوهش پرسشنامه گرایش به مصرف مواد مخدر در بین 100 نفر از کارگران به صورت تصادفی توزیع شد و تعداد 40 نفر از کسانی که نمره بالایی در این پرسشنامه کسب کردند به صورت تصادفی 20 نفر در گروه کنترل و 20 نفر در گروه آزمایش انتخاب شدند از گروه آزمایش و کنترل پیش آزمون گرفته شد . و با توجه به اینکه گروه آزمایشی تحت تأثیر متغیر مستقل که در این پژوهش آموزشی مهارت های زندگی است ، قرار گرفتند تا تأثیر آن بر کاهش گرایش به مصرف مواد مخدر در کارگران مشخص شود. بعد از اتمام دوره ی آموزشی از گروه آزمایش و کنترل به طور جداگانه پس آزمون گرفته شد . 70

3-7-روش تجزیه و تحلیل داده ها 71

71

3-8-جلسات آموزشی مهارت های زندگی. 71

فصل چهارم. 74

تجزیه و تحلیل داده‫ها 74

الف) یافته های توصیفی. 75

جدول 1- وضعیت تحصیلات آزمودنی ها در گروه های کنترل و آزمایش… 75

جدول 2- وضعیت سن آزمودنی ها در گروه های کنترل و آزمایش… 76

جدول 3- وضعیت گرایش به مواد آزمودنی ها در گروه های کنترل و آزمایش ( پیش آزمون و پس آزمون) 76

یافته های استنباطی. 77

فرضیه پژوهش… 77

جدول 4-  آزمون همگنی واریانسها 77

جدول 5- آزمون کوواریانس برای تاثیر آزمون آموزش مهارتهای زندگی در کاهش گرایش به مصرف مواد مخدر 77

جدول 6- میانگین های تعدیل شده پس از حذف اثر پیش آزمون. 78

فصل پنجم. 79

بحث و نتیجه‫گیری. 79

محدودیت های پژوهش… 82

پیشنهادات پژوهش… 82

پیشهادات کاربردی. 83

منابع. 85

پیوست.. 92

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

هدف ازانجام این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش مهارتهای زندگی درکاهش گرایش به مصرف موادمخدر در کارگران شهرستان کرمانشاه بود.بدین منظور با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی، 100پرسشنامه گرایش به موادمخدر بین کارگران توزیع واز میان این افراد 40نفرکه نمره بالاتر از 25  گرفته  انتخاب شدند. سپس به گروه  آزمایشی مهارتهای زندگی طی  8 جلسه 2 ساعته آموزش داده شد. طی این مدت گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. پس ازاتمام آموزش،‫ همان ابزار به عنوان پس آزمون برروی آزمودنی ها اجراگردید.برای تجزیه وتحلیل نتایج ازآزمون تجزیه وتحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج حاکی ازآن بودکه میزان گرایش به مصرف موادگروه آزمایش درمرحله پس آزمون به طورمعناداری پایین ترازگروه کنترل می باشد.

واژگان کلیدی:مهارتهای زندگی ،مصرف موادمخدر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل یکم

 

مقدمه پژوهش

 

 

 

مقدمه

باتوجه به افزایش روز افزون سومصرف مواد درسطح جامعه جهانی ازلحاظ تعداد مصرف کنندگان ،مقدار مصرف مواد وشدت نوع ماده مصرفی درمحیط های کاری ومتعاقب آن صدمات ولطماتی که صاحبان مشاغل ،کارکنان ،خانواده های کارکنان ،افراد خدمات گیرنده از آن حرفه یا صنعت ،مردم ونهایتا جامعه متحمل می شوند اهمیت استفاده ازبرنامه های پیشگیری از مواد درمحیط های کاری بیش ازپیش احساس می شود.(طاهری نخست1383)

آدلر وماتیوس(1994)معتقدندانسان برخی ازرویدادهای زندگی که برسلامت وبهزیستی اوتاثیر می گذارندرامی تواند کنترل کندوبرخی رانمی تواند.رویدادهای خارج ازکنترل ایجاب می کند که فردبرای حفظ شایستگی وخود کارآمدی اش ،مهارت های مقابله ای خودراافزایش دهد.ایجادبرنامه هایی به منظور ارتقاءمهارت های اجتماعی وحل مساله ،احتمالا باعث بهبود عملکردفردمی شود.عدم آشنایی باشیوه های مقابله بابحران می تواند سبب از پادرآمدن،خشم وپرخاشگری یا افسردگی آن ها شود ویا می تواند ایشان رابه سوی رفتارهای اجتنابی مثل سیگارکشیدن ،اعتیادوانواع بزه ها سوق دهد.(کاپ،2000)

درپژوهش که (مومنی 1389)درکرمانشاه انجام داده است این نتیجه حاصل شده که آموزش مهارتهای زندگی (مدیریت استرس وجرات آموزی ) درتغیرنگرش وپیشگیری ازمصرف وسومصرف مواد دربین دانش آموزان موثرمی باشد.

انسان اجتماعی به مهارت های حرفه ای برای زندگی نیازداردوآموزش مهارتهای زندگی یعنی نحوه ءدرست زیستن وگام برداشتن درزندگی .هدف اصلی برنامه آموزش مهارت های زندگی ارتقاءوبهداشت روانی وپیشگیری اولیه از آسیب اجتماعی مانند اعتیاد ،خودکشی ،بزهکاری وانواع مختلف بی بند وباری است.(عصمت پناه ،خاکشور1388)

افرادی که درجامعه عدم امنیت شغلی ،اقتصادی،اجتماعی وروانی می نمایند ویابه دلیل فقروناداری می توان برقراری روابط اجتماعی مطلوب ومناسب بااقوام وآشنایان ودیگران ندارند.آنان دیریازود خواسته یاناخواسته ممکن است اسیرموادمخدرشوند.(شیخاوندی1373)

هدف از این پژوهش مطالعه راه های پیشگیری از اعتیاد درمحیط کار (ادارات ،سازمانها،مراکز صنعتی ونظامی) است. یکی از مسائل ونگرانی های عمده درمحیط کار مسئله اعتیاد کارکنان است که طبق آمار سهم زیادی درایجاد تلفات وآسیب های صنعتی دارد.ضرورت مواجهه ومداخله دراعتیاد محیط های کاری با اقدام درجهت مبارزه با اعتیاد درمیان کارکنان ،می تواند بهره وری را افزایش داده وباعث افزایش کیفیت زندگی کارکنان شود (جویباری وهمکاران1389). مصرف موادنه تنها برعملکرد کاری افرادتاثیر می گذارد ،بلکه بسیاری از غیبت های کاری ،حوادث وتصادفات ،بیماری ها ومرگ ومیرها باهمه هزینه های مربوطه نیز درنتیجه آن است.درسال های اخیر مطالعات نشان دادند که :

1-غیبت کاری مصرف کنندگان مواد درمحیط کاردو الی سه برابر سایرکارکنان است .

2-افرادوابسته به مواد درمقایسه با باسایر کارکنان سه برابر بیشتر درخواست هزینه درمان مشکلات پزشکی می کنند و5 برابربیشتر ازسایر کارکنان درخواست غرامت می کنند.

3-درمحیط های کاری بین 25تا30 درصد حوادث کاری به علت کار تحت تاثیر مصرف مواد است .

4-سومصرف مواد50درصد ازکل علل کاهش تولید کارخانجات راتشکیل می دهند.

5-معتادان کمتراز 60درصدتوان خود رابرای کار اختصاص می دهند.

6-استفاده ازبیمه وتسهیلات پزشکی درمصرف کنندگان 5برابر سایر کارکنان است .

7-مصرف کنندگان موادمسول 50تا80درصدازسرقت ها وخسارات درمحیط کارهستند.(طاهری نخست 1383)

 

 

 

 

 

 بیان مسأله

امروزه علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی وتغییر درشیوه زندگی ،بسیاری ازافراد دررویارویی بامسایل زندگی فاقدتوانایی های لازم واساسی هستند وهمین امر آنان رادر مواجهه بامسایل ومشکلات زندگی آسیب پذیرکرده است .پژوهشهای بی شمارنشان داده است که بسیاری ازمشکلات بهداشتی درزمینه اعتیاد وسومصرف نشان دهنده سه عامل مرتبط با سومصرف  مواد عبارتنداز :عزت نفس ضعیف،ناتوانی دربیان احساسات وفقدان مهارتهای ارتباطی.(مک دونالدو وهمکاران 1999به نقل ازخالدیان1391)

اعتیاد به مواد مخدر تهدیدی جدی برای ساختارهای فرهنگی ،بهداشتی،اجتماعی واقتصادی بوده وتعادل ،رشدوتوسعه جوامع رابرهم زده ومنابع بسیار انسانی ،اقتصادی واجتماعی رابه هدر می دهد.آمارهای منتشرشده ازسازمان های بین المللی ،بخصوص سازمان بهداشت  جهانی ،کمیته جهانی کنترل موادمخدر وسازمان یونسکو حاکی ازافزایش فزاینده مصرف این مواد درسطح جهان است .همه منابع مورد بررسی بدون استثنا ابعاد مسله را فا جعه آمیز نشان می دهند .(رحیمی موقر،1375)

افرادی که درجامعه احساس عدم امنیت شغلی ،اقتصادی ،اجتماعی وروانی می نمایند ویا به دلیل فقروناداری توان برقرای روابط اجتماعی مطلوب ومناسب بااقوام وآشنایان ودیگران ندارند،آنان دیریازود خواسته یا ناخواسته ممکن است .اسیر مواد مخدر می شوند .(شیخاوندی1373)

مطالعات زیادی دلالت برآن دارند که بین عزت نفس ضعیف وسومصرف الکل ودارو رابطه وجود دارد.(سینگ1994به نقل ازعصمت پناه 1391)