چکیده 1

فصل یکم. 2

مقدمه پژوهش… 2

مقدمه. 3

بیان مسأله. 5

اهمیت و ضرورت پژوهش… 7

اهداف پژوهش… 9

هدف اصلی. 9

اهداف فرعی. 10

فرضیه‏های تحقیق. 10

تعاریف مفهومی وعملیاتی متغیرهای پژوهش… 10

تعریف عملیاتی. 10

فصل دوم. 12

پیشینه پژوهش… 12

مقدمه. 13

طبقه بندی مواداعتیاد آور براساسDSM-IV-TR.. 15

ملاک های تشخیصی برای سومصرف مواد DSM-IV-TR.. 15

همه گیرشناسی. 18

اعتیاد در ایران. 20

سبب شناسی. 21

سبب شناسی مصرف و وابستگی به مواد 22

نظریه های ژنتیک.. 23

نظریه های نورو و شیمیایی : 23

عوامل فردی. 27

قسمت اول پیشینه اعتیاد 30

راهبردهای پیشگیری از سو مصرف مواد ازنظر محتوایی،بوتوین وهمکاران. 31

تعریف مهارت های زندگی. 33

مبانی نظری مهارت های زندگی. 34

1) نظریه یادگیری اجتماعی. 35

2) نظریه نفوذ اجتماعی. 36

3) نظریه حل مسأله شناختی. 36

4) نظریه هوش چند بعدی: شامل هوش عاطفی. 37

5) نظریه خطر و جهندگی. 37

6) نظریه ساخت گرایی روان شناسی. 38

اهمیت یادگیری مهارت های زندگی. 38

الف) افزایش سلامت روانی و جسمانی. 39

اهداف آموزش مهارت های زندگی. 40

از جمله مهمترین اهداف برنامه آموزش مهارت های زندگی شامل: 40

اجزاء و ابعاد مهارت های زندگی. 41

1-مهارت خودآگاهی. 43

مؤلفه های اصلی خودآگاهی. 44

اهمیت خودآگاهی. 44

2-مهارت کنترل خشم. 44

شیوه های مدیریت خشم. 45

3-مهارت مدیریت استرس.. 45

مهارت های مقابله با استرس.. 46

4-مهارت  مدیریت زمان. 47

5-مهارت مقابله با خلق منفی. 47

مهارت های مقابله با افسردگی. 48

6-مهارت تصمیم گیری. 48

7-مهارت حل مسأله. 49

8-مهارت همدلی کردن. 50

9- مهارت رفتار جرأت مندانه. 50

انواع رفتار جرأت مندانه: 51

10-مهارت ارتباط بین فردی. 51

مهارت های برقراری ارتباط. 52

روش های آموزش مهارت های زندگی. 52

برنامه پیشگیری آموزش مهارتهای زندگی. 52

کشورهای پیشرفته چه کار کرده اند؟ 52

وضعیت برنامه آموزش مهارت های زندگی در ایران. 53

نگرش مثبت نسبت به اعتیاد 54

عوامل موثر بر اعتیاد در محیط های کارگری. 55

علل شغلی اعتیاد 56

اعتیاد کارکنان. 57

پیشینه پژوهش… 57

پیشینه داخلی. 57

پیشینه خارجی. 63

فصل سوم. 67

 

روش پژوهش… 67

3-1-روش پژوهش… 68

3-2-جامعه آماری. 68

3-3-متغیر های پژوهش… 68

3-4-نمونه و روش نمونه گیری. 68

3-5-ابزار پژوهش… 68

3-6-روش اجرای پژوهش… 70

در این پژوهش پرسشنامه گرایش به مصرف مواد مخدر در بین 100 نفر از کارگران به صورت تصادفی توزیع شد و تعداد 40 نفر از کسانی که نمره بالایی در این پرسشنامه کسب کردند به صورت تصادفی 20 نفر در گروه کنترل و 20 نفر در گروه آزمایش انتخاب شدند از گروه آزمایش و کنترل پیش آزمون گرفته شد . و با توجه به اینکه گروه آزمایشی تحت تأثیر متغیر مستقل که در این پژوهش آموزشی مهارت های زندگی است ، قرار گرفتند تا تأثیر آن بر کاهش گرایش به مصرف مواد مخدر در کارگران مشخص شود. بعد از اتمام دوره ی آموزشی از گروه آزمایش و کنترل به طور جداگانه پس آزمون گرفته شد . 70

3-7-روش تجزیه و تحلیل داده ها 71

71

3-8-جلسات آموزشی مهارت های زندگی. 71

فصل چهارم. 74

تجزیه و تحلیل داده‫ها 74

الف) یافته های توصیفی. 75

جدول 1- وضعیت تحصیلات آزمودنی ها در گروه های کنترل و آزمایش… 75

جدول 2- وضعیت سن آزمودنی ها در گروه های کنترل و آزمایش… 76

جدول 3- وضعیت گرایش به مواد آزمودنی ها در گروه های کنترل و آزمایش ( پیش آزمون و پس آزمون) 76

یافته های استنباطی. 77

فرضیه پژوهش… 77

جدول 4-  آزمون همگنی واریانسها 77

جدول 5- آزمون کوواریانس برای تاثیر آزمون آموزش مهارتهای زندگی در کاهش گرایش به مصرف مواد مخدر 77

جدول 6- میانگین های تعدیل شده پس از حذف اثر پیش آزمون. 78

فصل پنجم. 79

بحث و نتیجه‫گیری. 79

محدودیت های پژوهش… 82

پیشنهادات پژوهش… 82

پیشهادات کاربردی. 83

منابع. 85

پیوست.. 92

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

هدف ازانجام این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش مهارتهای زندگی درکاهش گرایش به مصرف موادمخدر در کارگران شهرستان کرمانشاه بود.بدین منظور با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی، 100پرسشنامه گرایش به موادمخدر بین کارگران توزیع واز میان این افراد 40نفرکه نمره بالاتر از 25  گرفته  انتخاب شدند. سپس به گروه  آزمایشی مهارتهای زندگی طی  8 جلسه 2 ساعته آموزش داده شد. طی این مدت گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. پس ازاتمام آموزش،‫ همان ابزار به عنوان پس آزمون برروی آزمودنی ها اجراگردید.برای تجزیه وتحلیل نتایج ازآزمون تجزیه وتحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج حاکی ازآن بودکه میزان گرایش به مصرف موادگروه آزمایش درمرحله پس آزمون به طورمعناداری پایین ترازگروه کنترل می باشد.

واژگان کلیدی:مهارتهای زندگی ،مصرف موادمخدر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل یکم

 

مقدمه پژوهش

 

 

 

مقدمه

باتوجه به افزایش روز افزون سومصرف مواد درسطح جامعه جهانی ازلحاظ تعداد مصرف کنندگان ،مقدار مصرف مواد وشدت نوع ماده مصرفی درمحیط های کاری ومتعاقب آن صدمات ولطماتی که صاحبان مشاغل ،کارکنان ،خانواده های کارکنان ،افراد خدمات گیرنده از آن حرفه یا صنعت ،مردم ونهایتا جامعه متحمل می شوند اهمیت استفاده ازبرنامه های پیشگیری از مواد درمحیط های کاری بیش ازپیش احساس می شود.(طاهری نخست1383)

آدلر وماتیوس(1994)معتقدندانسان برخی ازرویدادهای زندگی که برسلامت وبهزیستی اوتاثیر می گذارندرامی تواند کنترل کندوبرخی رانمی تواند.رویدادهای خارج ازکنترل ایجاب می کند که فردبرای حفظ شایستگی وخود کارآمدی اش ،مهارت های مقابله ای خودراافزایش دهد.ایجادبرنامه هایی به منظور ارتقاءمهارت های اجتماعی وحل مساله ،احتمالا باعث بهبود عملکردفردمی شود.عدم آشنایی باشیوه های مقابله بابحران می تواند سبب از پادرآمدن،خشم وپرخاشگری یا افسردگی آن ها شود ویا می تواند ایشان رابه سوی رفتارهای اجتنابی مثل سیگارکشیدن ،اعتیادوانواع بزه ها سوق دهد.(کاپ،2000)

درپژوهش که (مومنی 1389)درکرمانشاه انجام داده است این نتیجه حاصل شده که آموزش مهارتهای زندگی (مدیریت استرس وجرات آموزی ) درتغیرنگرش وپیشگیری ازمصرف وسومصرف مواد دربین دانش آموزان موثرمی باشد.

انسان اجتماعی به مهارت های حرفه ای برای زندگی نیازداردوآموزش مهارتهای زندگی یعنی نحوه ءدرست زیستن وگام برداشتن درزندگی .هدف اصلی برنامه آموزش مهارت های زندگی ارتقاءوبهداشت روانی وپیشگیری اولیه از آسیب اجتماعی مانند اعتیاد ،خودکشی ،بزهکاری وانواع مختلف بی بند وباری است.(عصمت پناه ،خاکشور1388)

افرادی که درجامعه عدم امنیت شغلی ،اقتصادی،اجتماعی وروانی می نمایند ویابه دلیل فقروناداری می توان برقراری روابط اجتماعی مطلوب ومناسب بااقوام وآشنایان ودیگران ندارند.آنان دیریازود خواسته یاناخواسته ممکن است اسیرموادمخدرشوند.(شیخاوندی1373)

هدف از این پژوهش مطالعه راه های پیشگیری از اعتیاد درمحیط کار (ادارات ،سازمانها،مراکز صنعتی ونظامی) است. یکی از مسائل ونگرانی های عمده درمحیط کار مسئله اعتیاد کارکنان است که طبق آمار سهم زیادی درایجاد تلفات وآسیب های صنعتی دارد.ضرورت مواجهه ومداخله دراعتیاد محیط های کاری با اقدام درجهت مبارزه با اعتیاد درمیان کارکنان ،می تواند بهره وری را افزایش داده وباعث افزایش کیفیت زندگی کارکنان شود (جویباری وهمکاران1389). مصرف موادنه تنها برعملکرد کاری افرادتاثیر می گذارد ،بلکه بسیاری از غیبت های کاری ،حوادث وتصادفات ،بیماری ها ومرگ ومیرها باهمه هزینه های مربوطه نیز درنتیجه آن است.درسال های اخیر مطالعات نشان دادند که :

1-غیبت کاری مصرف کنندگان مواد درمحیط کاردو الی سه برابر سایرکارکنان است .

2-افرادوابسته به مواد درمقایسه با باسایر کارکنان سه برابر بیشتر درخواست هزینه درمان مشکلات پزشکی می کنند و5 برابربیشتر ازسایر کارکنان درخواست غرامت می کنند.

3-درمحیط های کاری بین 25تا30 درصد حوادث کاری به علت کار تحت تاثیر مصرف مواد است .

4-سومصرف مواد50درصد ازکل علل کاهش تولید کارخانجات راتشکیل می دهند.

5-معتادان کمتراز 60درصدتوان خود رابرای کار اختصاص می دهند.

6-استفاده ازبیمه وتسهیلات پزشکی درمصرف کنندگان 5برابر سایر کارکنان است .

7-مصرف کنندگان موادمسول 50تا80درصدازسرقت ها وخسارات درمحیط کارهستند.(طاهری نخست 1383)

 

 

 

 

 

 بیان مسأله

امروزه علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی وتغییر درشیوه زندگی ،بسیاری ازافراد دررویارویی بامسایل زندگی فاقدتوانایی های لازم واساسی هستند وهمین امر آنان رادر مواجهه بامسایل ومشکلات زندگی آسیب پذیرکرده است .پژوهشهای بی شمارنشان داده است که بسیاری ازمشکلات بهداشتی درزمینه اعتیاد وسومصرف نشان دهنده سه عامل مرتبط با سومصرف  مواد عبارتنداز :عزت نفس ضعیف،ناتوانی دربیان احساسات وفقدان مهارتهای ارتباطی.(مک دونالدو وهمکاران 1999به نقل ازخالدیان1391)

اعتیاد به مواد مخدر تهدیدی جدی برای ساختارهای فرهنگی ،بهداشتی،اجتماعی واقتصادی بوده وتعادل ،رشدوتوسعه جوامع رابرهم زده ومنابع بسیار انسانی ،اقتصادی واجتماعی رابه هدر می دهد.آمارهای منتشرشده ازسازمان های بین المللی ،بخصوص سازمان بهداشت  جهانی ،کمیته جهانی کنترل موادمخدر وسازمان یونسکو حاکی ازافزایش فزاینده مصرف این مواد درسطح جهان است .همه منابع مورد بررسی بدون استثنا ابعاد مسله را فا جعه آمیز نشان می دهند .(رحیمی موقر،1375)

افرادی که درجامعه احساس عدم امنیت شغلی ،اقتصادی ،اجتماعی وروانی می نمایند ویا به دلیل فقروناداری توان برقرای روابط اجتماعی مطلوب ومناسب بااقوام وآشنایان ودیگران ندارند،آنان دیریازود خواسته یا ناخواسته ممکن است .اسیر مواد مخدر می شوند .(شیخاوندی1373)

مطالعات زیادی دلالت برآن دارند که بین عزت نفس ضعیف وسومصرف الکل ودارو رابطه وجود دارد.(سینگ1994به نقل ازعصمت پناه 1391)

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                صفحه

 

چکیده 1

فصل یکم:مقدمه پژوهش

1-1- مقدمه. 3

1-2- بیان مسئله. 4

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش… 10

1-4- اهداف پژوهش… 12

1-4-1- هدف اصلی.. 12

1-4-2- اهداف فرعی.. 12

1-5- فرضیه های پژوهش… 12

1-6-تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیر ها 13

1-6-1- تعریف مفهومی اختلالات رفتاری.. 13

1-6-2- تعریف مفهومی هوش هیجانی.. 13

1-6-3- تعریف عملیاتی هوش هیجانی.. 13

1-6-4- تعریف مفهومی عملکرد تحصیلی.. 13

1-6-5- تعریف عملیاتی عملکرد تحصیلی.. 13

فصل دوم:پیشینه پژوهش

2-1-هوش هیجانی.. 15

2-1-1- تاریخچه هوش هیجانی.. 16

2-2- تعاریف هوش هیجانی.. 20

2-3- نظریه ها و الگوهای متفاوت هوش هیجانی.. 23

(EQ). 29

2-5- جایگاه هوش هیجانی در انسان. 31

2-6- هوش هیجانی و آموزش و پرورش… 31

2-7- اختلالات رفتاری.. 33

2-8-تعاریف اختلالات رفتاری از دیدگاه های گوناگون. 33

2-9- دسته بندی و بررسی چگونگی اختلالات رفتاری.. 36

2-10- دسته بندی اختلالات رفتاری.. 36

2-10-1-گروه بندی براساس مزاج.. 36

2-10-2- گروه بندی بر اساس رفتارهای اولیه و ثانویه. 38

2-10-3- گروه بندی بر اساس سن.. 38

2-10-4- گروه بندی بر اساس سبب شناسی.. 39

2-10-5- گروه بندی از دیدگاه روانپزشکان. 39

2-10-6-گروه بندی از دیدگاه متخصصان آموزش و پرورش… 41

2-11- عملکرد تحصیلی.. 42

2-12- پیشینه پژوهش… 43

2-12-1- پیشینه پژوهش های خارجی.. 43

2-12-2- پیشینه پژوهش های داخلی.. 51

فصل سوم: روش پژوهش

3-2- روش پژوهش… 55

3-3-جامعه، نمونه، روش نمونه گیری.. 56

3-4- نمونه گیری.. 56

3-5- ابزارهای پژوهش… 57

3-6-عملکرد تحصیلی.. 63

3-7- روش اجرای پژوهش… 64

3-9- روش تجزیه و تحلیل داده ها 65

فصل چهارم:یافته های پژوهش

4-1- برخی ویژگی های جمعیت شناختی اعضاء نمونه. 67

4-2-یافته های توصیفی.. 72

4-3- بررسی مفروضه های تحلیل کو واریانس… 76

فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری

5-2- محدودیت های پژوهش… 99

5-3-پیشنهاد های پژوهش… 100

5-3-4- پیشنهاد های کاربردی.. 101

منابع. 102

منابع فارسی.. 102

منابع انگلیسی.. 107

ضمائم. 115

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                                صفحه

 

جدول 3-1 طرح آزمایشی گسترش یافته پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه ……………………………………………………………55

جدول 3-2 ضرایب پایایی سیاهه رفتاری کودک، به روش آلفای کرونباخ و تصنیف در پژوهش حاضر………………………….. 59

جدول 3-3 روایی سیاهه رفتاری کودک و  خرده مقیاس های آن با بهره گرفتن از روایی ملاکی در پژوهش حاضر…………………60

 

جدول 3-4 ضرایب پایایی سیاهه بهره هیجانی کودکان و نوجوانان، به روش‌های آلفای کرونباخ و تنصیف در پژوهش حاضر………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..61

جدول 3-5 مراحل آموزش مهارت های هوش هیجانی……….. …………………………………………………………………………………..63

جدول 4-1 فراوانی و درصد شغل پدرهای گروه های شرکت کننده در پژوهش…………………………………………………………. 69

جدول 4-2 فراوانی و درصد شغل مادرهای گروه های شرکت کننده در پژوهش حاضر………………………………………………. 69

جدول4-3 فراوانی و درصد تحصیلات پدرهای گروه های شرکت کننده در پژوهش حاضر…………………………………………. 70

جدول 4-4 فراوانی و درصد تحصیلات مادرهای گروه های شرکت کننده در پژوهش حاضر…………………………………………71

جدول 4-5 فراوانی و درصد قومیت گروه های شرکت کننده در پژوهش حاضر…………………………………………………………. 72

جدول 4-7 میانگین و انحراف معیار خرده مقیاس­های اختلالات رفتاری در گروه­ آزمایش و گروه­های گواه…………………… 74

جدول 4-8 میانگین و انحراف معیار خرده مقیاس­های هوش هیجانی در گروه آزمایش و گروه­های گواه……………………….. 75

جدول 4-9 ضرایب همبستگی بین پیش آزمون های متغیرهای پژوهش حاضر……………………………………………………………. 77

جدول4-10 آزمون لوین جهت همگنی واریانس ها بین متغیرهای وابسته در گرو های آزمایش و گواه………………………….. 78

جدول 4-11خلاصه نتایج کوواریانس چند متغیری (مانکوا)روی پس آزمونهای اختلالات رفتاری ، هوش

هیجانی و عملکرد تحصیلی گروه آزمایش و گروه های گواه ، با کنترل پیش آزمون ها…………………………………………………. 79

جدول 4-12 خلاصه نتایج کوواریانس یک راهه در متن مانکوا روی پس آزمون­های اختلالات رفتاری ، هوش هیجانی و عملکرد تحصیلی گروه آزمایش و گروه های گواه ، با کنترل پیش آزمون ها……………………………………………………………….. 80

جدول 4-13 نتایج آزمون پیگیری بنفرونی برای مقایسه میانگین های گروهآزمایش و گروه های گواه در متغیرهای اختلالات رفتاری ، هوش هیجانی و عملکرد تحصیلی………………………………………………………… ………………………………………………. 81

جدول 4-14 خلاصه نتایج کوواریانس چند متغیری روی پس آزمون های مولفه های اختلالات رفتاری گروه آزمایش و گروه های گواه با کنترل پیش آزمون ها………………………………………………………… ……………………………………………………………… 83

جدول 4-15 نتایج تحلیل کوواریانس یک راهه، در متن مانکوا  بر روی پس آزمون های مولفه های اختلالات رفتاری در گروه آزمایش و گروه های گواه با کنترل پیش آزمون ها……….. ……………………………………………………………………………….. 84

جدول 4-16 نتایج آزمون پیگیری بنفرونی برای مقایسه میانگین های گروه آزمایش و گروه های گواه در مولفه های اختلالات رفتاری…… ………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………….. 85

جدول 4-17 خلاصه نتایج کوواریانس چند متغیری روی پس آزمون های مولفه های هوش هیجانی گروه آزمایش و گرو های گواه ،با کنترل پیش آزمون ها………………………………………………………… …………………………………………………………….. 87

جدول 4-18 نتایج تحلیل کواریانس یک راهه در متن مانکوا بر روی پس آزمون های مولفه های هوش هیجانی در گروه آزمایش و گروه های گواه با کنترل پیش آزمون ها………………………………………………………… ……………………………………….. 88

جدول 4-19 نتایج آزمون پیگیری بنفرونی برای مقایسه میانگین هی گروه آزمایش و گروه های گواه در مولفه های هوش هیجانی………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………. 89

 

 

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر آموزش هوش هیجانی بر اختلالات رفتاری ، هوش هیجانی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر دوره ابتدایی شهر نوراباد بود . جامعه آماری این پژوهش را کل دانش آموزان پسر سال پنجم  و ششم ابتدایی شهر نوراباد  که در سال تحصیلی 1393-1394 مشغول به تحصیل بودند تشکیل می دهد. نمونه پژوهش به صورت تصادفی مرحله ای انتخاب شد. تعداد 60 نفر دانش آموزی که بر اساس مصاحبه بالینی و سیاهه رفتاری کودک (CBCL) دارای اختلالات رفتاری تشخیص داده شده بودند، به شیوه تصادفی ، در دو گروه آزمایش و گروه گواه اول قرار گرفتند . از بین دانش آموزانی هم که بدون اختلالات رفتاری تشخیص داده شده بودند 30 نفر به شیوه تصادفی انتخاب و در گروه گواه دوم گمارده شدند. از هر سه گروه پیش آزمون گرفته شد . گروه آزمایش 12 جلسه آموزش مهارت های هوش هیجانی را دریافت کردند ، اما دو گروه گواه آموزشی دریافت نکردند. پس از پایان جلسات آموزشی ، از هر سه گروه پس آزمون به عمل آمد. داده های حاصل از این پژوهش با بهره گرفتن از روش تحلیل کوواریانس چند متغیری (MANCOVA) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج بیانگر آن بود که آموزش هوش هیجانی ، در کاهش اختلالات رفتاری و افزایش هوش هیجانی و عملکرد تحصیلی موثر واقع شده است.

واژگان کلیدی: هوش هیجانی ، اختلالات رفتاری، عملکرد تحصیلی

 

 

 

 

فصل یکم

 

مقدمه پژوهش

 

 

1-1- مقدمه

انسان موجودی است رشد یابنده،هیجانی، آموزش پذیر و در عین حال آسیب پذیر که تنها از طریق تربیت صحیح و پرورش در محیط مناسب به شخصیت سالم دست می یابد. بنابراین، جا دارد تا حد امکان تلاش بی وقفه خود را نثار تعلیم و تربیت کودکان و کاهش مشکلات و موانع موجود در این راه کنیم؛ از آنجا که کودکان و نوجوانان آینده سازان جامعه هستند و سلامت روانی و پیشرفت تحصیلی این قشر از اجتماع بسیار ارزشمند است .از سوی دیگر، یافتن راهی که تناقض ها و تردید های موجود در این زمینه  را کاهش دهد،به متولیان آموزش و تربیت کودک در اتخاذ تصمیم های صحیح تر یاری می کند. و با توجه به اینکه مشکلات رفتاری دوران کودکی،علاوه بر اینکه بر یادگیری،شادکامی  و روابط اجتماعی دوران کودکی  موثرندو محیط خانواده را نیز تحت تاثیر قرار می دهند،اثرات مخربی بردوران بزرگسالی دارد،که بر اساس  پژوهش های صورت گرفته با اختلالات روانی و رفتاری آن دوران در ارتباط است بنابر این لازم است که به برسی مسائل موجود در این برهه سنی پرداخته شود(افروز1394).همچنین با عنایت به اینکهاصلی ترین وظیفه تعلیم و تربیت، رساندن تمامی کودکان، اعم از عادی و استثنایی، به رشد و کمال مطلوب آنان است. در این رهگذر کودکان دارای مشکلات عاطفی و رفتاری، مستلزم دریافت بیشترین حمایت و توجه هستند که باید با به کارگیری علم روان شناسی و ارائه مراقبت های ویژه  مسیر رشد آنان را هموار و هموارتر ساخت. برای رسیدن به این مهم، متخصصان امر نیازمند شناخت صحیح و دقیق فرایند رشد و تحول روانی این کودکان هستند و این شناخت نیز بر پایه تخصص علمی و دانش و تجربه کافی میسر خواهد شد. در همین ارتباط، می توان گفت کودکی دارای مشکلات رفتاری است که رفتار و عملکردش نسبت به همسالان دارای نقصان باشد. این رفتارها ضمن نامناسب بودن با سطح سنی و هوش کودک، مزمن و مداوم بوده و گسترش آن از رفتارهای فزون کنشی و پرخاشگری تا رفتارهای گوشه گیری متفاوت است.اما این اختلالات رفتاری ناشی از چه عواملی می باشد،بر اساس تحقیقات انجام شده در این زمینه هم در داخل و هم در خارج از کشور به نقش برجسته هیجانات در بروز این اختلالات اشاره میشود(مکتبی1389) بنابراین جا دار در کنار شناخت مشکلات کودکان عوامل بنیادی و بروز دهنده این مسائل برسی شود که هیجانات و به طور خاص تر هوش هیجانی به عنوان عامل موثر مورد برسی قرار گرفته است.و بر اساس تعریفی از اختلالات رفتاری(سیف و نراقی1379) به رفتاری اختلال رفتاری می گویند که در دامنه سنی و اجتماعی فرد ناهنجار بوده و در افراد بهنجار این رفتار وجود نداشته باشدو این ویژگی ها بیشتر در افرادی که از هوش هیجانی پایین  بر خوردارندو تسلط اندک بر هیجانات خود دارند  مشاهده می شود.ویژگی های وجود دارد که نشان دهنده اختلال رفتاری در یک کودک یانوجوان می باشد، چنین کودکی در ایجاد و حفظ روابط اجتماعی مناسب و پاسخگویی صحیح به شرایط زندگی روزمره ناتوان است؛ به نحوی که شرکت او در کلاس درس، فرایند یاددهی-یادگیری را مختل ساخته و به از هم گسیختگی و آشفتگی ذهنی سایر همسالان می انجامد و گاه معلم را با فشارهای  روانی شدید رو به رو می سازد (بشاورد، 1382).از طرف دیگر ،رفتار های این کودکان اثرات منفی بر فرایند آموزش و پرورش آنها میگذارند،به نحوی که پیشرفت ناچیز در آموزش و پرورش برآیند مستقیم ،عینی و فوری رفتارهای این کودکان خواهد شد(نخست روان 1390).

اهمیت و ضرورت پژوهش

بسیار مشکل است که در مورد آنچه کودکان در سطوح متفاوتی با آن درگیر هستند، بی تفاوت ماند. بعضی از آنها با چالش هایی رو به رو می شوند که نه تنها موفقیت تحصیلی آنها را به مخاطره میاندازد، بلکه در مورادی بقای اولیه آنها را نیز به خطر می اندازد. یک نگاه به اخبار جهان، فهرست بلندی از موقعیت های سخت را آشکار می‌‌سازد، برای نمونه، سوء استفاده از کودکان، نرخ بالای طلاق، بارداری در سنین پایین، اعتیاد به مواد مخدر و بیماریهای مربوط به ظاهر افراد (چاقی، لاغری بیش از حد)، خشونت، خودکشی و زورگیری. جامعه نیازمند رسیدگی به این مسئله است که دست اندرکاران تعلیم و تربیت چه مسئولیتی در قبال بهتر کردن زندگی کودکان دارند. آیا می توانیم کودکان را به دانش و مهارت مورد نیاز برای موفق شدن در زندگی مجهز کنیم (مافینی و بهمن، 2008، ترجمه رستگارپور، 1388).

اختلالات رفتاری در کودکان به هر علتی که به وجود آمده باشد، عده زیادی از اقشار و نهادهای جامعه را با مشکل رو به رو می کند، چرا که نوع رفتارهایی که در کودکان دارای این اختلالات ظهور پیدا می کند در وهله اول خانواده و در یک سطح وسیع تر مربیان و متولیان امور آموزشی و سایر افرادی که با چنین کودکانی دارای ارتباط تنگاتنگ هستند را تحت تاثیر قرار می دهد و این تاثیرات در حدی است که در نهایت بازنده اصلی این تاثیر و تاثرات، کودکان هستند. به این معنی‌که، نوع رفتار این کودکان باعث می شود که دیگران از آنها گریزان باشند و در نتیجه کیفیت و  کمیت تعاملات اجتماعی آنها کاهش می یابد. از طرف دیگر، رفتارهای این کودکان اثرات منفی بر فرایند آموزش و پرورش آنها می گذارند، به نحوی که پیشرفت ناچیز در آموزش و پرورش، برآیند عینی و فوری رفتارهای این کودکان خواهد بود. سیاروچی، دین و اندرسون (2002) عقیده دارند هر چه احتمال رفتارهایی که سلامت فردی، اجتماعی، هیجانی و تحصیلی فرد را به مخاطره اندازند، بیشتر باشد، تاثیر منفی بیشتری بر اجتماع خواهد داشت و احتمال سازگاری فرد کاهش می یابد.

در سالهای اخیر تحقیقات مختلفی به بررسی رابطه هوش هیجانی با اختلالات رفتاری و عملکرد تحصیلی پرداخته اند و گاهی نیز هوش هیجانی را به عنوان پیش بینی کننده اختلالات رفتاری مورد توجه قرار داده اند. اثر مداخله ای هوش هیجانی در درمان اختلالات مختلف رفتاری کمتر بررسی شده است. شناخت عوامل و همبسته های موثر در حل مشکلات و نابهنجاری های رفتاری کودکان و اقدام در زمینه برنامه ریزی به منظور اصلاح و بهبود این عوامل از جمله روش های بسیار موثر در پیشگیری از اختلالات روانی در بزرگسالی خواهد بود؛ که می تواند به اجتماعی سالم منجر شود از سویی، بار اقتصادی هنگفتی را از دوش جامعه بردارد. هوش هیجانی، از این جنبه، می تواند به عنوان یک عامل پیشگیرانه درنظر گرفته شود، که سازمان های مربوطه، مانند بهزیستی و آموزش و پرورش، می توانند از آن بهره فراوان ببرند. در این راستا، هامبورگ (1992) اظهار می‌دارد که دوران تحصیلی و به ویژه دوران مدرسه زمان مناسبی برای آموزش هوش هیجانی به دانش آموزان است. از دیگر سو، در صورت وجود تاثیر مثبت هوش هیجانی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان، می توان با آموزش هوش هیجانی به آنها با صرف کمترین هزینه و زمان به بهبود عملکرد تحصیلی آنان کمک کرد که این مهم خود زمینه ساز موفقیت های شغلی فرد در دوران بزرگسالی خواهد بود. در این صورت، آموزش و پرورش می تواند با اضافه کردن حوزه ای جدید برنامه درسی آموزش هوش هیجانی را در کنار برنامه درسی شناختی خود بگنجاند. در این بین، سالم سازی محیط خانواده که به واسطه کاهش اختلالات رفتاری ایجاد می شود نیز از اهمیت به سزایی برخوردار است. یافته های گاتمن (1997) نشان داد والدینی که در آماده سازی هیجانی به کودکان خود کمک کرده اند به رشد سلامتی و تندرستی و موفقیت آنها در دوره نوجوانی افزوده اند، به طوری که این کودکان توانسته اند در اوضاع و شرایط مختلف در برابر خشم، ترس، عصبانیت و استرس ها خود را تسکین داده  و از نظر هیجانی خود را کنترل کنند.

طبق تحقیقات موجود (کوشان و بهنام وشانی، 1380) وجود کودکان با اختلالات رفتاری در محیط خانواده اثرات سوء بر کل خانواده دارد. بنابراین، در صورت تاثیر آموزش هوش هیجانی در کاهش این اختلالات با ایجاد محیطی برای رشد مناسب کودکان در خانواده و ایجاد روابط سالم و رضایت بخش برای آنان، کارکرد تربیتی و رشدی آنها افزایش می یابد.

1-4- اهداف پژوهش

 

1-4-1- هدف اصلی:

هدف اصلی این پژوهش تعین اثر بخشی آموزش هوش هیجانی بر درمان اختلالات رفتاری،ارتقاء هوش هیجانی و افزایش عملکرد تحصیلی در دانش ­آموزان شهر نورآباد در سال تحصیلی1393-1394 است.

1-4-2- اهداف فرعی:

1- میزان اثر بخشی آموزش هوش هیجانی بر درمان اختلالات رفتاری دانش آموزان پسر پایه های پنجم وششم شهر نورآباد است.

2- میزان اثر بخشی آموزش هوش هیجانی بر ارتقاءهوش هیجانی دانش آموزان پسر پایه های پنجم وششم شهر نورآباد است.

3- میزان اثر بخشی آموزش هوش هیجانی بر افزایش عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر پایه های پنجم وششم شهر نورآباد است.

1-5- فرضیه های پژوهش

1-آموزش هوش هیجانی باعث کاهش اختلالات رفتاری در دانش آموزان پسر کلاس های پنجم وششم شهر نورآباد می گردد.

2- آموزش هوش هیجانی باعث ارتقاء هوش هیجانی در دانش آموزان پسر کلاس های پنجم وششم شهر نورآباد می گردد.

3- آموزش هوش هیجانی باعث افزایش عملکرد تحصیلی  در دانش آموزان پسر کلاس های پنجم و ششم شهر نورآباد می گردد.

Behavior problem

hyperactivity

aggression

withdrawal

Maffini

 کلیات پژوهش :  فصل اول

1-1مقدمه  ………………………………………………………………………………………………………………………………………  1

1-2 بیان مسئله ………………………………………………………………………………………………………………………………  2

1-3 ضرورت و اهمیت پژوهش  ……………………………………………………………………………………………………  10

1-4 اهداف  پژوهش  ……………………………………………………………………………………………………………………  12

1-4-1 هدف کلی   ………………………………………………………………………………………………………………………  12

1-4-2 اهداف اختصاصی  ………………………………………………………………………………………………………………  12

1-5 سوال های پژوهش   ………………………………………………………………………………………………………………. 13

1-6 متغیرها  ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 15

1-6-1 متغییر مستقل ……………………………………………………………………………………………………………………. 15

1-6-2 متغییرهای وابسته  ……………………………………………………………………………………………………………… 15

1-7 تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها  ………………………………………………………………………………………. 15

1-7-1 مشاوره گروهی با رویکرد عقلانی – عاطفی – رفتاری(REBT)  ……………………………………  15

1-7-2 راهبرد شناختی خود سرزنشی …………………………………………………………………………………………………….. 17

1-7-3 راهبرد شناختی پذیرش  …………………………………………………………………………………………………….. 17

1-7-4 راهبرد شناختی  نشخوار فکری ………………………………………………………………………………………….. 17

1-7-5 راهبرد شناختی  توجه مجدد مثبت  ………………………………………………………………………………..   18

1-7-6 راهبرد شناختی  توجه مجدد بر برنامه ریزی  ……………………………………………………………………  18

1-7-7 راهبرد شناختی  ارزیابی مجدد مثبت  ……………………………………………………………………………………….. 18

1-7-8 راهبرد شناختی  اتخاذ دیدگاه(دیدگاه گیری ) ………………………………………………………………….  19

1-7-9 راهبرد شناختی  فاجعه انگاری  ………………………………………………………………………………………….  19

1-7- 10 راهبرد شناختی  سرزنش دیگران …………………………………………………………………………………..   19

1-7-11  راهبردهای مقابله ای مسئله مدار  …………………………………………………………………………………..  20

1-7- 12 راهبردهای مقابله ای هیجان مدار …………………………………………………………………………………   20

 

فصل دوم : پیشینه پژوهش

 

2-1  مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………… …………… 21

2-2  فلج مغزی ………………………………………………………………………………………………………………………………..  21

2-3  سبب‌شناسی فلج مغزی ………………………………………………………………………………………………………….  22

2-4  تقسیم‌بندی فلج مغزی …………………………………………………………………………………………………………..  23

2-4- 1   الف. تقسیم‌بندی فلج مغزی براساس تعداد اندام‌های درگیر …………………………………………..  23

2-4-2  ب. تقسیم‌بندی براساس اختلال حرکتی …………………………………………………………………………..  24

2-5  اثرات فلج مغزی بر کودک ………………………………………………………………………………………………………  25

2-5-1  الف. رشد حرکتی در کودک فلج مغزی  ……………………………………………………………………………  25

2-5-2  ب. رشد هوشی  …………………………………………………………………………………………………………………..  26

2-6  عوارض جنبی فلج مغزی ………………………………………………………………………………………………………….  26

2-6-1  نقص بینایی  …………………………………………………………………………………………………………………………  26

2-6-2  نقایص شنوایی  …………………………………………………………………………………………………………………….  27

2-7  رفتار درمانی عقلانی هیجانی ……………………………………………………………………………………………………  29

2-8  تاریخچه ………………………………………….. …….. ………………………………………………………………………………  30

2-9  مفاهیم عمده  ……………………………….. …….. ………………………………………………………………………………..  31

2-9-1  ماهیت دوگانه انسان  ……………….. …….. ………………………………………………………………………………..  32

2-9-2  کل گرایی  …………………………………… …….. ……………………………………………………………………………..  32

2-9-3  الگوی ABC  ……………………………………. …….. ……………………………………………………………………….  33

2-9-4  باورهای غیر منطقی  ………………………… …….. ………………………………………………………………………..  35

2- 10   نظریه شخصیت  ………………………………….. …….. ……………………………………………………………………..  37

2- 10 -1   جنبه های  زیست شناختی  ………….. …….. …………………………………………………………………….  37

2- 10 -2  جنبه های اجتماعی  ………………………… …….. ……………………………………………………………………  38

2 – 10 -3  جنبه های روان شناختی  ……………. …….. ……………………………………………………………………….  38

2- 11   توصیف فرایند مشاوره  ……………………… …….. ………………………………………………………………………..  39

2-12  فنون شناختی  ……………………………………… …….. ………………………………………………………………………  40

 

2-13  فنون رفتاری   ………………………………………. …….. ………………………………………………………………………  42

2-14  فنون هیجانی(عاطفی)  …………………………… …….. ……………………………………………………………………  43

2-15  رابطۀ مشاور – مراجع  ……………………………… …….. …………………………………………………………………  44

2-16  رویکرد درمانی REBT در گروه  …………….. …….. ………………………………………………………………..  44

2-17  هیجان  …………………………………………………….. …….. ………………………………………………………………… . 49

2-17-1 تنظیم هیجان…………………………………… …….. ………………………………………………………………………   50

2-17-2  راهبردهای شناختی تنظیم هیجان ………… …….. ……………………………………………………………..  51

2-17-3  راهبردهای شناختی تنظیم هیجان و اختلالات هیجانی در پرتو پژوهشها …. ……… ……….  55

2-18  راهبردهای مقابله ای  …………………………………………………………………… …….. …………………………….  59

2-18-1  مقابله های مسأله مدار …………………………………………………. …….. ………………………………………… 60

2-18-2  مقابله های هیجان مدار ………………………………………… …….. ………………………………………………..  60

 

فصل سوم : فرایند روش شناختی

 

3-1  مقدمه  ……………………………………………………………. …….. ……………………………………………………………..  64

3-2  روش تحقیق  …………………………………………………………………… …….. ……………………………………………  64

3-3   جامعه آماری  …………………………………………………………………………………….. …….. ………………….. ……. 64

3 -4  روش نمونه گیری و حجم نمونه  ……………………………………………. ……… ………………………………….  65

3  -5  ملاک­های ورود …………………………………………………….. …….. …………………………………………………….  65

3-6  ملاک­های خروج  ……………………………………………………………………… ……… …………………………………   65

3 -7  ابزارهای  جمع آوری اطلاعات  …………………………………. …….. ………………………………………………   66

3 -7-1  پرسشنامه جمعیت شناختی …………………………………… …….. ………………………………………………  66

3 -7-2  پرسشنامه تنظیم شناختی– هیجانی (   ( CERQ………………… …….. ……….……………………  66

3-7-3  پرسشنامه راهبردهای مقابله‌ای موس و بلینگز …………………………………………… …….. ………….  68

3-8  شیوه ی اجرای پژوهش ………………………………………………… …….. ……………………………………………..  68

3-9  روش تجزیه و تحلیل اطلاعات  ………………………………………………………. …….. ………………………….. . 70

 

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته ها

 

4-1مقدمه ……………………………………………. …….. …………………………………………………………………………. 71

4-2  توصیف آماری داده ها  ……………………………………. …….. ……………………………………………………. 72

4-3 استنباط آماری (آزمون فرضیه و سوالات)  ……………. …….. ……………………………………………….. 75

 

 

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

 

5-1  مقدمه  …………………………………………………………… …….. …………………………………………………………… 99

5-2  بحث  در مورد یافته ها  ……………………………….. …….. …………………………………………………………… 100

5-3  محدودیت های پژوهش …………………………. …….. …………………………………………………………………. 107

5-4  پیشنهادات پژوهش  …………………………….. …….. …………………………………………………………………… 108

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                                                   صفحه

 

 

 

جدول 4-1 :توصیف آماری سن افراد مورد مطالعه به تفکیک گروه آزمایش و کنترل …………………………………….. 72

جدول 4-2 :توزیع فراوانی تحصیلات افراد مورد مطالعه ……………………………………………………………………………… 72

جدول 4-3: توصیف آماری نمرات پیش آزمون متغیر های تنظیم شناختی هیجان  گروه آزمایش و کنترل …….. 73

جدول 4-4 : توصیف آماری نمرات پس آزمون متغیر های تنظیم شناختی هیجان  گروه آزمایش و کنترل ……… 74

جدول 4-5: توصیف آماری نمرات پیش آزمون – پس آزمون راهبردهای مقابله ای  گروه آزمایش و کنترل …….. 75

جدول 4-6: نتایج آزمون کالموگروف – اسمیر نوف جهت بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای تحقیق به تفکیک 

گروه  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 76

جدول4-7: نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ………………  77

جدول4-8 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی خود سرزنش گری  پس از تعدیل  پیش

آزمون  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………  78

جدول4-9: نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ……………….  79

جدول4-10  : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی پذیرش پس از تعدیل پیش آزمون …… 80

جدول4-11: نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس……………….. 81 

جدول4-12: نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی نشخوار فکری پس از تعدیل

پیش آزمون.. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 82                                               

جدول4-13: نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ……………… 83 

جدول4-14: نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی توجه مجدد مثبت پس از تعدیل

پیش آزمون ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 84

جدول4-15 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس …………….  85

جدول4-16 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی تمرکز مجدد بر برنامه ریزی پس از

تعدیل پیش آزمون …………………………………………………………………………………………………………………………………. . 86

جدول4-17 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ………….. 87

جدول4-18 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی ارزیابی مجدد مثبت پس از

 تعدیل پیش آزمون ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 88

جدول4-19 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ………….. 89

جدول4-20 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی اتخاذ دیدگاه(دیدگاه گیری)پس

از تعدیل پیش آزمون …………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

جدول4-21 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ………….. 91

جدول4-22 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی فاجعه انگاری پس از تعدیل

پیش آزمون  …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 92

جدول4-23 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس …………. 93

جدول4-24 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی سرزنش دیگران پس از تعدیل

پیش آزمون  ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 94

جدول4-25 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس ……….. 95

جدول4-26 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات راهبرد شناختی راهبرد مقابله ای مسئله مدار

پس از تعدیل پیش آزمون ……………………………………………………………………………………………………………………… 96

جدول4-27 : نتایج تحلیل یکسان بودن شیب خط رگرسیونی به عنوان پیش فرض تحلیل کواریانس …………. 97

جدول4-28 : نتایج تحلیل کواریانس پس آزمون نمرات  راهبرد مقابله ای هیجان مدارپس از تعدیل

 پیش آزمون …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 98

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1مقدمه

در نگاهی به گذشته و جوامع مختلف، ملاحظه می شود که چگونگی برخورد و نگرش انسانها نسبت به مسأله کودکان استثنایی به ویژه کودکانی که دچار محدودیت­های ذهنی و جسمی هستند، به اطلاعات افراد از مسائل و مشکلات این کودکان و خانواده های آن­ها بستگی دارد. اما به طور کلی از نقطه نظر تاریخی، بشر از سه مرحله­ فکری متفاوت نسبت به این کودکان گذشته است. در مرحله ی اول این کودکان یا به طرق مختلف از بین برده می­شدند یا از اجتماع طرد می­گشتند، در مرحله ی دوم به این گروه با دید ترحم و حمایت می نگریستند و در مرحله ی سوم یعنی در سالهای اخیر، پذیرفتن این کودکان در جامعه و در کنار دیگر کودکان و استفاده از توانائیهای آنان تا آنجا که امکان پذیر باشد ؛مطرح گردیده است.

نگرش جامعه در سالهای اخیر،به طور چشمگیری در اهمیت مراقبت از معلولین و حقوق اساسی برای آنان تغییر کرده است (روبین و کوین کوران ،1983).پیشرفت در تکنولوژی، مراقبتهای پزشکی و خدماتی در این امر موثر بوده است. نظر به اهمیت مطلب، خانواده این کودکان به پشتیبانی و حمایت بیشتری نیاز دارند. خانواده بنیادی برای رشد کودک و محیطی است که الگوهای جسمی ،عاطفی و شخصیتی فرد در آن پی ریزی می شود. پدر و مادر بودن یک شغل چالش برانگیز است. جریان تربیت کودک برای والدین لذت آور است. در حالیکه این جریان می تواند با مشکلاتی همراه باشد؛ حتی والدینی که دارای کودکان طبیعی هستند؛ شکیبایی و توانایی زیادی برای پرورش کودک نیاز دارند. در مورد خانواده ی کودکان معلول، موقعیت پیچیده و مشکل تر است. پدر و مادر بودن یک کودک واجد ناتوانی های خاص ،یکی ار استرس آورترین وقایع زندگی است که می تواند رخ دهد (رز، 1987؛ تامیسون،1983). برخی از خانواده ها بی­اختیار این وضعیت را به عنوان تهدیدی می بینند و برخی دیگر ممکن است آن را به عنوان استرس اضافه شده که نیاز به چالش و قوی بودن در این فرایند است (مک کوبین،1983).

فرزندانی که از نظر جسمی یا ذهنی ناتوان هستند، فشارهای روانی خاصی را بر والدین و بویژه مادران و کل خانواده تحمیل می کنند که به دنبال آن مشکلات و مسائلی را به وجود می آورند. مهم ترین مسائل و مشکلات چنین والدینی عبارت اند از مشکل پذیرش ناتوانی فرزند، خستگی ناشی از پرستاری ومراقبت، مسائل مربوط به اوقات فراغت، مشکلات مالی خانواده ، مسائل پزشکی ،آموزشی و توانبخشی (چن وتانگ 1997، ویتر، 2003)همه موارد ذکر شده فوق ناراحتی ها و فشار روانی مضاعف و مستمری را بر خانواده ی این کودکان و بویژه مادران آنها وارد می آورد؛ فشار روانی وارد بر این مادران به دلیل استمرار،علاوه بر سلامت جسمی و روحی خود آنها، سلامت و آسایش همسران، فرزندان سالم و نیزفرزند ناتوانشان و در سطحی وسیع تر سلامت و بهداشت روانی کل جامعه را متأثر خواهد ساخت. و این امری است که توجه جدی متخصصان و مسئولان مربوط را می طلبد.در این راستا، تحقیقاتی در زمینه ی مسائل و مشکلات این خانواده ها و کمک در پذیرش واقعیت و همچنین حمایت از این خانواده ها  در جهت متعادل نگه داشتن خانواده ،ضروری بنظر می رسد.

1-2 بیان مسئله

فلج مغزی عارضه ای است که شامل ناتوانی هایی در حرکت و وضعیت بدن است و در نتیجه ی آسیبهای مغزی پیش از تولد،در حین تولد یا دوره ی نوزادی به وجود می آید.در کودکان مبتلا به فلج مغزی عضلات و عصب هایی که به مغز مرتبطند،طبیعی هستند ولی فرایند ارتباطی بین مغز و عضلات دچار اشکال است.رویدادهایی مانند خون ریزی مغزی،کمبود یا فقدان اکسیژن به هنگام تولد،سکته در دوران جنینی،ناسازگاری خونی جنین و مادر و ضربه های مغزی و خیلی از اتفاقاتی که دردوران جنینی پیش می آید می توانند باعث آسیبهای عصب شناختی شوند که این به نوبه خود به برخی از انواع فلج مغزی منجر می گردد، فلج  مغزی رابطه تنگاتنگی با عقب ماندگی ذهنی دارد

ضرورت و اهمیت پژوهش

 

در عصر حاضر مشکل بیماری ها و معلولیت ها از جمله فلج مغزی،یکی از حادترین مسائل افراد جوامع بشری است.  امروزه با افزایش روزافزون جمعیت دنیا ، علیرغم تلاشهای اصولی و عمومی در کاهش میزان تولد کودکانی که واجد محدودیتهای خاصند، کماکان با تعداد بیشماری از این کودکان مواجه هستیم.کودکانی که از زمان تولد و در خلال مراحل رشد و تحول تا بزرگسالی و بالاخره تا زمانیکه زنده هستند ،نیازهای تکاملی و مراقبتی منحصر به فردی دارند ومشکلات عدیده ای برای خانواده و جامعه در این زمینه وجود دارد.خانواده های بسیاری به دلیل داشتن چنین فرزندانی بارعاطفی سنگینی را بر دوش می کشند. هزینه های زیاد پزشکی ، آموزشی ، تربیتی ، تشدید اختلافات زناشویی، ترس از بچه دار شدن مجدد، احساس گناه و انزوا طلبی از جمله مسائلی است که والدین با آنها روبرو هستند. افراد این خانواده ها برای حل مشکلات خود و کاهش بار فشارهای عاطفی نیاز به کمک و مشاوره دارند. شواهد نشان می دهند که والدین دارای کودکان با ناتوانی رشدی اغلب به گونه ای زیان آور، سطح بالایی از فشار روانی را تجربه می کنند (هندریکس، دمور، آد و ساولبرگ، 2000؛اسمیت، اولیور و اینوسنتی، 2001) نقش والدین به خصوص مادران در درمان و تعلیم وتربیت کودکان عقب مانده ذهنی بسیار حائز اهمیت است (هالاهان و کافمن، ترجمه ماهر،1385).

والدین، به ویژه مادران نه تنها نسبت به فرزند دارای محدودیتهای خاص، واکنش عاطفی نشان می دهند ، بلکه نسبت به نگرش یا واکنش افراد جامعه به افراد دارای ناتوانایی های خاص نیز واکنش عاطفی نشان می دهند. این فشارها اغلب والدین را به کناره گیری از تماس های عادی اجتماعی شان وادار می سازد.والدین، به ویژه مادران بی اختیار گوشه گیر می شوند و به دلیل افزایش این طرد اجتماعی و گوشه گیری ، تمایل به تمرکز دائمی و بیش از حد بر فعالیت های کودک پیدا می کنند. این افزایش توجه و تمرکز به ناتوانایی های کودک، موجب بروز اختلالات و ناراحتی روانی بیشتر والدین می گردد (افروز،1385).فشار روانی وارد بر مادران کودکان مبتلا به فلج مغزی ،به دلیل استمرار،علاوه بر سلامت جسمی و روحی خود آنها، سلامت و آسایش همسران، فرزندان سالم و نیزفرزند ناتوانشان و در سطحی وسیع تر سلامت و بهداشت روانی کل جامعه را متأثر خواهد ساخت. و این امری است که توجه جدی متخصصان و مسئولان مربوط را می طلبد. لذا همایندی فشار روانی حاصل از داشتن کودک معلول با اختلالات روانشناختی همچون افسردگی و اضطراب و نقش عوامل روانشناختی در کنترل این موارد بر اهمیت این پژوهش می افزاید.

با توجه به اینکه والدین خصوصا مادران بیش از پدران این کودکان به علت اثرات ناشی از حضور کودک فلج مغزی ، از مشکلات متعدد روانی، جسمانی ،اجتماعی و… رنج می برند (فیسمن و ولف،1997).مشاوره ی گروهی با مادران کودکان مبتلا به فلج مغزی می تواند سطح آگاهی و پذیرش آنها را نسبت به مشکل فرزندشان افزایش دهد، می تواند احساسات و واکنشهایی را که اغلب والدین از خود بروز می دهند، برای آنان روشن سازد  و از تنش موجود بین خانواده بکاهد، تعامل بهینه بین والد و فرزند را افزایش داده و تأثیربه سزایی بر سلامت خانواده داشته باشد و با توجه به نیاز سنجی هایی که در این قشر از جامعه صورت گرفته است، آموزش و مشاوره ی خانواده به این والدین، به شیوه ای مدون در ایران مورد بی توجهی قرار گرفته است، در این راستا ،در این پژوهش تأثیر مشاوره ی گروهی با رویکرد عقلانی – عاطفی – هیجانی بر تنظیم هیجان و راهبردهای مقابله ای مادران کودکان مبتلا به فلج مغزی مورد ارزیابی قرار می گیرد.

 

1-4 اهداف  پژوهش

1-4-1 هدف کلی

مشخص کردن تاثیر مشاوره ی گروهی بارویکردعقلانی– عاطفی– رفتاری بر پاسخ­های مقابله­ای و تنظیم هیجان شناختی مادران کودکان فلج مغزی می باشد.

1-4-2 اهداف اختصاصی

1- مشخص کردن اثر بخشی مشاوره ی گروهی با رویکرد عقلانی-عاطفی-رفتاری بر کاهش استفاده از راهبرد شناختی خود سرزنشی مادران کودکان فلج مغزی.

2- مشخص کردن اثر بخشی مشاوره ی گروهی با رویکرد عقلانی-عاطفی-رفتاری برافزایش استفاده از راهبرد شناختی پذیرش مادران کودکان فلج مغزی.

3- مشخص کردن اثر بخشی مشاوره ی گروهی با رویکرد عقلانی-عاطفی-رفتاری بر کاهش استفاده از راهبرد شناختی نشخوار فکری مادران کودکان فلج مغزی.

4- مشخص کردن اثر بخشی مشاوره ی گروهی با رویکرد عقلانی-عاطفی-رفتاری بر افزایش استفاده از راهبرد شناختی توجه مجدد مثبت مادران کودکان فلج مغزی.

Rubin & Kevin Kuran

Rose

Thomeson,

Mccubbin

Chen , T.R . and. Tang, C.S.

Witter , D.D.

Cerebral palsy

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1-کلیات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….2

1-2-بیان مسأله…………………………………………………………………………………………………………………………………2

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..6

1-4-هدف اصلی………………………………………………………………………………………………………………………………7

1-4-1-اهداف فرعی………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-5-فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….8

1-6-تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………8

1-6-1-متغیر مستقل…………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-6-1-1-آموزش نوروفیدبک…………………………………………………………………………………………………………….8

1-6-1-2-تمرین رایانه ای حافظه فعال………………………………………………………………………………………………..9

1-6-2-متغیر وابسته…………………………………………………………………………………………………………………………..9

1-6-2-1- اختلال نقص توجه/ بیش فعالی…………………………………………………………………………………………..9

1-6-2-2-حافظه فعال……………………………………………………………………………………………………………………..10

1-6-2-3-امواج مغزی…………………………………………………………………………………………………………………….10

فصل دوم: مروری بر پیشینه پژوهش

2-مروری بر پیشینه های نظری و پژوهشی…………………………………………………………………………………………12

2-1-مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….12

2-2-اختلال نقص توجه/ بیش فعالی………………………………………………………………………………………………..12

2-3-انواع و طبقه بندی اختلال ADHD……………………………………………………………………………………………13

2-3-1-نوع غلبه با نارسایی توجه……………………………………………………………………………………………………14

2-3-2-نوع غلبه با فزون کنشی- تکانشگری…………………………………………………………………………………….15

2-3-3-نوع ترکیبی………………………………………………………………………………………………………………………..15

2-4-علت شناسی اختلال نقص توجه و بیش فعالی……………………………………………………………………………15

2-4-1-عوامل زیست شناختی اختلال نقص توجه و بیش فعالی………………………………………………………….16

2-4-1-1- عوامل ژنتیکی………………………………………………………………………………………………………………16

2-4-1-2-ساختار و فعالیت مغز……………………………………………………………………………………………………..17

2-4-1-3-شواهد مبتنی بر ساختار مغزی-عصبی نوروفیدبک………………………………………………………………18

2-4-1-4-الکتروآنسفالوگرافی کمی و امواج مغزی……………………………………………………………………………19

2-4-1-5-عوامل عصبی شیمیایی مغز………………………………………………………………………………………………21

2-4-1-6-آسیب دیدگی ها و بیماری های جسمانی دوران کودکی……………………………………………………..21

2-4-2-دیدگاه های شناختی مربوط به اختلال نقص توجه و بیش فعالی………………………………………………21

2-4-2-1-تئوری بارکلی در مورد عملکرد های اجرایی……………………………………………………………………..23

2-4-3-عوامل روانی-اجتماعی اختلال نقص توجه و بیش فعالی…………………………………………………………25

2-5- اختلالات همبود و ویژگی های همراه با اختلال فزون کنشی و نارسایی توجه……………………………….26

2-6-روش های درمانی…………………………………………………………………………………………………………………..27

2-6-1- دارو درمانی………………………………………………………………………………………………………………………27

2-6-2-درمانهای روانشناختی (روانی، اجتماعی)……………………………………………………………………………….28

2-6-2-1-رفتار درمانگری……………………………………………………………………………………………………………..29

2-6-2-2-شناخت رفتار درمانی………………………………………………………………………………………………………31

2-6-2-3-آموزش مهارت های اجتماعی………………………………………………………………………………………….32

2-6-2-4-درمان های مبتنی بر آموزش کنش اجرایی…………………………………………………………………………33

2-6-3-درمان نوروفیدبک……………………………………………………………………………………………………………….36

2-6-3-1-مکانیسم عمل در نوروفیدبک…………………………………………………………………………………………..39

2-6-3-2-تاریخچه استفاده از نوروفیدبک………………………………………………………………………………………..40

2-6-3-3-انواع فیدبک در نوروفیدبک……………………………………………………………………………………………..41

2-6-3-4-تعداد جلسات نوروفیدبک……………………………………………………………………………………………….42

2-7-ادبیات پژوهشی………………………………………………………………………………………………………………………43

2-7-1-پژوهش های خارج از کشور………………………………………………………………………………………………..43

2-7-1-1-تحقیقات مرتبط با انجام نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه/بیش فعالی………………….43

2-7-1-2-تحقیقات مرتبط با انجام نوروفیدبک با نمارین رایانه ای در کاهش نشانه های ADHD………..43

2-7-1-3-تحقیقات مرتبط با نوروفیدبک و تمارین رایانه ای و اثربخشی آن در حافظه فعال و امواج بتا…..44

2-7-2-پژوهش های انجام شده در ایران……………………………………………………………………………………………45

2-7-2-1- تحقیقات مرتبط با انجام نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه/بیش فعالی…………………45

2-7-2-2-تحقیقات مرتبط با نوروفیدبک با و بدون تمرین رایانه ای در افزایش موج بتا و نیز بهبود حافظه فعال……………………………………………………………………………………………………………………………………………….46

2-8-نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………46

فصل سوم: فرایند روش شناختی پژوهش

3-1-مروری کلی بر مطالب فصل………………………………………………………………………………………………………49

 

3-2-نوع پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………49

3-3-آزمودنی ها…………………………………………………………………………………………………………………………….49

3-3-1-جامعه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..49

3-3-2-نمونه و روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………..50

3-4-ابزارهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………51

3-4-1-مقیاس درجه بندی ADHD بزرگسالان بارکلی……………………………………………………………………….51

3-4-2-آزمون عملکرد پیوسته دیداری شنیداری………………………………………………………………………………..52

3-4-2-1-اعتبار و پایایی……………………………………………………………………………………………………………….52

3-4-2-2-شیوه اجرا……………………………………………………………………………………………………………………..53

3-4-2-3-شیوه نمره گذاری…………………………………………………………………………………………………………..53

3-4-3-آزمون علائم حیاتی سیستم عصبی مرکزی……………………………………………………………………………..54

3-4-3-1-اعتبار و پایایی……………………………………………………………………………………………………………….54

3-4-3-2-شیوه اجرا……………………………………………………………………………………………………………………..55

3-4-3-3-شیوه نمره گذاری…………………………………………………………………………………………………………..55

3-4-4-مصاحبه نیمه ساختار یافته برای اختلال محور یک در DSM-IV……………………………………………..55

3-4-4-1-اعتبار و پایایی………………………………………………………………………………………………………………….55

3-4-5-پرسشنامه افسردگی بک…………………………………………………………………………………………………………56

3-4-6-پرسشنامه اضطراب بک…………………………………………………………………………………………………………56

3-4-7-نوروفیدبک………………………………………………………………………………………………………………………….57

3-4-7-1-شیوه اجرا………………………………………………………………………………………………………………………..58

3-4-8-نرم افزار تمرین رایانه ای………………………………………………………………………………………………………58

3-5-شیوه انجام مداخله……………………………………………………………………………………………………………………58

3-6-شیوه اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………58

3-7-شیوه تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………………..59

فصل چهارم: نتایج پژوهش

4-مرور کلی بر فصل………………………………………………………………………………………………………………………..61

4-1-نتایج مربوط به داده های توصیفی……………………………………………………………………………………………….61

4-1-1-یافته های توصیفی مربوط به ویژگی های جمعیت شناختی………………………………………………………..61

4-1-2-یافته های توصیفی مربوط به متغیر های پژوهش………………………………………………………………………65

4-1-3-مقایسه متغیرهای پیش آزمون در گروه آزمایش 1 و کنترل…………………………………………………………69

4-1-4-مقایسه متغیرهای پیش آزمون در گروه آزمایش 2 و کنترل……………………………………………………….72

4-1-5-مقایسه متغیرهای پیش آزمون در گروه آزمایش 1 و آزمایش 2…………………………………………………74

4-2-نتایج مربوط به داده های استنباطی…………………………………………………………………………………………….75

4-2-1-بررسی فرضیه های پژوهش…………………………………………………………………………………………………75

4-2-1-1-بررسی فرضیه اول پژوهش……………………………………………………………………………………………..75

4-2-1-2- بررسی فرضیه دوم پژوهش…………………………………………………………………………………………….77

4-2-1-3- بررسی فرضیه سوم پژوهش………………………………………………………………………………………….81

4-2-1-4 بررسی فرضیه چهارم پژوهش…………………………………………………………………………………………83

4-3-نتایج تکمیلی…………………………………………………………………………………………………………………………84

4-3-1- مقایسه متغیرهای تحقیق در گروه آزمایش1 و کنترل بر اساس تفاضل نمرات پیش- پس آزمون بر اساس آزمون تی مستقل…………………………………………………………………………………………………………………..85

4-3-2 مقایسه متغیرهای تحقیق در گروه آزمایش2 و کنترل بر اساس تفاضل نمرات پیش- پس آزمون بر اساس آزمون تی مستقل……………………………………………………………………………………………………………………86

4-3-3 مقایسه متغیرهای تحقیق در دو گروه آزمایش1 و آزمایش2، بر اساس تفاضل نمرات پیش- پس آزمون بر اساس آزمون تی مستقل………………………………………………………………………………………………………………..87

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1-مروری کلی بر پژوهش……………………………………………………………………………………………………………90

5-2-خلاصه یافته ها………………………………………………………………………………………………………………………91

5-3-بحث و تبیین نتایج………………………………………………………………………………………………………………….92

5-4-محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..98

5-5-پیشنهاد های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………..99

ضمائم…………………………………………………………………………………………………………………………………………..100

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………………..101

فهرست جداول

جدول2-1- معرفی امواج مغزی همراه با باندهای فرکانسی و کارکردها…………………………………………………20

جدول2-2- کنشهای اجرایی، فرایندهای همراه در هریک، فرایندهای اجتماعی و روانشناختی مربوط و منطقه مغزی احتمالی درگیر بر اساس نظریه بارکلی……………………………………………………………………………………….24

جدول4-1- جدول شاخص های توصیفی سن آزمودنی ها در هر گروه…………………………………………………63

جدول4 -2- شاخص های توصیفی جنس آزمودنی ها در هر گروه……………………………………………………….64

جدول4-3- جدول مقایسه سن آزمودنی های گروه آزمایش 1 و کنترل بر اساس آزمون یومان ویتنی………..64

جدول4-4- جدول مقایسه سن آزمودنی های گروه آزمایش 2 و کنترل بر اساس آزمون یومان ویتنی………..65

جدول4-5- جدول مقایسه سن آزمودنی های گروه آزمایش 1 و آزمایش2 بر اساس آزمون یومان ویتنی…..66

جدول4-6- جدول مقایسه جنس آزمودنی ها در 2 گروه آزمایش و یک گروه کنترل با بهره گرفتن از آزمون خی دو………………………………………………………………………………………………………………………………………………….66

جدول4-7- شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش ، در آزمودنی‌های گروه آزمایش 1 در دو مرحله پیش و پس آزمون………………………………………………………………………………………………………………….67

4-8 شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش ، در آزمودنی‌های گروه آزمایش 1 در دو مرحله پیش و پس آزمون………………………………………………………………………………………………………………………………….68

جدول4-9- شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش ، در آزمودنی‌های گروه آزمایشی 2 در دو مرحله پیش و پس آزمون…………………………………………………………………………………………………………………69

جدول4-10- شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش ، در آزمودنی‌های گروه کنترل در دو مرحله پیش و پس آزمون……………………………………………………………………………………………………………………………70

جدول4-11- جدول مقایسه سن آزمودنی های گروه آزمایش 1 و کنترل بر اساس آزمون یومان ویتنی……..71

جدول4-12-جدول مقایسه جنس آزمودنی ها در 2 گروه آزمایش و یک گروه کنترل با بهره گرفتن از آزمون خی دو………………………………………………………………………………………………………………………………………………….72

جدول4-13- مقایسه متغیر های پیش آزمون در گروه آزمایش1 و کنترل با بهره گرفتن از آزمون یومن ویتنی……72

جدول 4-14- مقایسه متغیر های پیش آزمون در گروه آزمایش1 و کنترل با بهره گرفتن از آزمون یومن ویتنی…..73

جدول 4-15-مقایسه متغیر های پیش آزمون در گروه آزمایش2 و کنترل با بهره گرفتن از آزمون یومن ویتنی……74

جدول 4-16-مقایسه متغیر های پیش آزمون در گروه آزمایش2 و کنترل با بهره گرفتن از آزمون یومن ویتنی…..75

جدول 4-17- مقایسه متغیر های پیش آزمون در گروه آزمایش1 و آزمایش2 با بهره گرفتن از آزمون یومن ویتنی………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

جدول4-18- نتایج مربوط به تغییر موج بتا از پیش آزمون به پس آزمون در آزمودنی های گروه آزمایشی 1 و 2 با بهره گرفتن از آزمون تی وابسته…………………………………………………………………………………………………………….78

جدول 4-19- نتایج مربوط به تغییر موج بتا از پیش آزمون به پس آزمون در آزمودنی های گروه آزمایشی 1 و 2 با بهره گرفتن از آزمون ویلکاکسون……………………………………………………………………………………………………….78

جدول4-20- نتایج مربوط به اثربخشی نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه و تمرکز در 3 گروه در آزمون بارکلی، با توجه به آزمون کروسکال والیس………………………………………………………………………………..79

جدول4-21- نتایج مربوط به اثربخشی نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه و تمرکز در 3گروه ،در آزمون IVA، با توجه به آزمون کروسکال والیس………………………………………………………………………………….80

جدول4-22- نتایج مربوط به اثربخشی نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه و تمرکز در گروه آزمایشی 2 در مقایسه با گروه کنترل در آزمون بارکلی ، با توجه به آزمون یومن ویتنی………………………………81

جدول4-23- نتایج مربوط به اثربخشی نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه و تمرکز در گروه آزمایشی 2 در مقایسه با گروه کنترل در آزمون IVA، با توجه به آزمون یومن ویتنی………………………………….82

جدول 4-24- نتایج مربوط به مداخله درمانی، در بهبود جافظه فعال، در 3 گروه مطالعه در آزمون حافظه فعال، با توجه به آزمون کروسکال والیس……………………………………………………………………………………………………..83

جدول 4-25- نتایج مربوط به اثربخشی نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای، در بهبود جافظه فعال، در گروه آزمایشی 1 در مقایسه با گروه کنترل در آزمون حافظه فعال، با توجه به آزمون یومن ویتنی………………………..84

جدول4-26- نتایج مربوط به اثربخشی نوروفیدبک، در بهبود جافظه فعال، در گروه آزمایشی 2 در مقایسه با گروه کنترل در آزمون حافظه فعال، با توجه به آزمون یومن ویتنی………………………………………………………….84

جدول4-27- نتایج مربوط به مقایسه گروه آزمایشی1 و گروه آزمایشی2 ، در آزمون بارکلی ، بر اساس آزمون یومن ویتنی……………………………………………………………………………………………………………………………………..86

جدول4-28- نتایج مربوط به مقایسه گروه آزمایشی1 و گروه آزمایشی2 ، در آزمون بارکلی ، بر اساس آزمون یومن ویتنی……………………………………………………………………………………………………………………………………..87

جدول4-29- یافته های مربوط به مقایسه گروه آزمایشی 1 و کنترل در متغیر های پژوهش، با بهره گرفتن از آزمون تی مستقل………………………………………………………………………………………………………………………………………..89

جدول4-30- یافته های مربوط به مقایسه گروه آزمایشی 2 و کنترل در متغیر های پژوهش، با بهره گرفتن از آزمون تی مستقل………………………………………………………………………………………………………………………………………..90

جدول4-31- یافته های مربوط به مقایسه گروه آزمایشی 1 و آزمایشی2 در متغیر های پژوهش، با بهره گرفتن از آزمون تی مستقل………………………………………………………………………………………………………………………………91

 

فهرست شکل ها

شکل 2-1 مناطق مغزی 19 گانه بر اساس نظام بین المللی 10-20………………………………………………………20

 

 

فصل اول:

کلیات پژوهش

 

 

اهمیت و ضرورت تحقیق

اختلال نقص توجه/ بیش فعالی در بزرگسالی با بسیاری از اختلالات اضطرابی، خلقی، اختلالات شخصیت، با (بیدرمن، 2005)، اختلال دو قطبی (بیدرمن،1996)، شخصیت ضد اجتماعی، سوء مصرف مواد و نابهنجاری های روانی (مورفی و بارکلی، 1996)،  اختلالات خواب، اختلالات یادگیری، اختلالات تفکر و اختلالات اضطرابی (کاپلان و سادوک، 1933) همراه است. همانطور که قبلا تصریح گردید، با توجه به ناخشنودی های درمانی در این گستره و اهمیت توجه به این اختلال در جهت کنترل و درمان اختلالات همبود (اسمیت، بارکلی و شاپیرو[1]، 2006؛ براون و همکاران، 2012؛ میلتون، 2010؛ کلینگبرگ و فرنل، 2005؛ راسل و همکاران، 2006؛ انگلهارت و همکاران، 2008) ضرورت این تحقیق را می توان در گستره نظری و عملی بر شمرد:

1. با توجه به فقدان تحقیقات در گستره تاثیر نوروفیدبک همراه با تمرینات رایانه ای موثر بر تقویت حافظه فعال انجام این تحقیق می تواند منجر به غنای تحقیقات مرتبط در این گستره گردد و اهمیت اثربخشی نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای موثر بر حافظه فعال را به عنوان یک روش درمانی در این حوزه تدقیق نماید.
2. در گستره عملی، نیاز بالینی کشور به روش های نوین درمانی با اثرات پایدارتر و اثرات جانبی کمتر و اثربخشی موثر در حوزه عملکرد اجرائی و شناختی، ضرورت این تحقیق را نمایان می سازد. با توجه به همبودی این اختلال با اختلالات اضطرابی، اختلالات خلق (بیدرمن، 2005)، اختلالات یادگیری، اختلالات تفکر و اختلالات اضطرابی (کاپلان و سادوک 1933)، مشکلات اجتماعی، خانوادگی و روابط بین فردی وتخریب های متعدد در زمینه هایی نظیر تحصیلی، شغلی و ازدواج (بارکلی، مورفی و کوتنسنیک، 1996؛ فاراون، 2000)، انجام این تحقیق می تواند باعث ارتقا دانش عملی در این گستره شود و این روش را به عنوان یک روش موثر در کاهش نشانه های اختلال ADHD در جامعه ایرانی معرفی نماید.

1-4 هدف اصلی

تعیین و مقایسه اثر بخشی درمان نوروفیدبک با و بدون تمرین رایانه ای تقویت حافظه فعال، در کاهش  علائم اختلال نقص توجه و تمرکز  در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی در مقایسه با گروه کنترل

1-4-1 اهداف فرعی

3. تعیین اثربخشی نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای در بهبود حافظه فعال در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی
4. تعیین اثر بخشی نوروفیدبک به تنهایی، در بهبود حافظه فعال در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی
5. تعیین اثربخشی نوروفیدبک با و بدون تمرین رایانه ای، بر تغییر امواج مغزی بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی

1-5 فرضیه های تحقیق

1. نوروفیدبک با و بدون تمرین رایانه ای منجر به افزایش موج بتا (15 تا 18 هرتز) در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی می گردد.
2. نوروفیدبک به تنهایی، منجر به کاهش نشانه های نقص توجه و تمرکز بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی می گردد.
3. نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای موثر بر حافظه فعال، منجر به بهبود حافظه فعال در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی، می گردد.
4. اثر بخشی نوروفیدبک همراه با تمرین رایانه ای موثر بر حافظه فعال، در کاهش نشانه های توجه و تمرکز و بهبود حافظه فعال در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی، بیش از درمان نوروفیدبک به تنهایی است.

1-6 تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق

1-6-1 متغیر مستقل

1-6-1-1 آموزش نوروفیدبک

تعریف نظری: نوروفیدبک یکی از روش های خاص از روش بیوفیدبک است که با امواج الکتریکی مغز سروکار دارد و از امواج مغزی به عنوان بازخورد استفاده می کند (دموس، 2005 ، به نقل از عیسایی، 1389). در این روش حسگرها و یا الکترودهایی  که اطلاعات مربوط به سطح فعالیت مغزی را ثبت نموده و این فعالیت ها را در قالب امواج مغزی در صفحه نمایش ، به تصویر می کشند به سر بیمار متصل می شود. در طی این فرایند انواع فعالیت های مغزی ( امواج آلفا، بتا، تتا و دلتا) که در شرایط معمول امواجی غیرقابل مشاهده و غیر قابل مهار هستند ؛ برای درمانگر و بیمار محسوس و قابل مشاهده می گردد. این فرایند موجب آگاهی به نوع و شکل موج مغزی شده و امکان مقایسه آن را با امواج نرمال و یا نابنجار (با بسامد بالاتر و یا پایین تر)، فراهم می آورد و موجب تغییر و اصلاح آن در روند درمان می گردد (گانکلمن[4] و جانسون[5]، 2005).

عنوان                                                                                                                                                                                            صفحه

چکیده. ‌ی

فصل یکم: مقدمه پژوهش

1-1 مقدمه. 3

2-1 بیان مساله : 5

3-1 اهمیت و ضرورت پژوهش… 7

4-1  اهداف پژوهش… 8

2-4-1 اهداف فرعی.. 8

5-1 فرضیه های پژوهش… 9

6-1 تعاریف (مفهومی وعملیاتی). 9

1-6-1 تعاریف مفهومی.. 9

2-6-1 تعاریف عملیاتی.. 11

فصل دوم: پیشینه پژوهش

1-2  سلامت روان. 13

1-1-2   تاریخچه سلامت روان. 13

2-1-2   مفهوم سلامت روان. 13

3-1-2 دیدگاه های سلامت روان. 15

1-3-1-2 دیدگاه زیست پزشکی.. 15

2-3-1-2 دیدگاه زیست روان – اجتماعی.. 16

3-3-1-2 دیدگاه روان شناسی.. 16

4-3-1-2 دیدگاه اسلام در مورد سلامت روان. 18

4-1-2 دو مدل عمده سلامت روان. 18

4-1-2 مدل پیشگیری سلامت روان. 19

2-4-1-2 مدل ارتقاء سلامت روان. 19

5-1-2 آمار در حوزه سلامت روان. 20

6-1-2 خصوصیات افراد دارای سلامت روان. 20

2-2 اختلال فزون کنشی /  نقص توجه. 21

1-2-2 تاریخچه و تعریف : 21

2-2-2 خصوصیات بالینی (تعریف و علایم). 22

3-2-2  انواع مختلف اختلال  فزون کنشی/ کم توجهی.. 26

1-3-2-2  کم توجهی غالب… 27

2-3-2-2  فزون کنشی/تکانشی غالب… 27

3-3-2-2  نوع ترکیبی.. 28

4-2-2 سن شروع. 32

5-2-2  جنسیت… 33

6-2-2  سیر و پیش آگهی.. 34

7-2-2  همه گیرشناسی.. 35

8-2-2 تشخیص افتراقی.. 37

1-8-2-2  اختلالات پزشکی و عضوی.. 37

2-8-2-2 اختلالات کارکردی و عاطفی – رفتاری.. 38

9-2-2- سبب شناسی.. 39

1-9-2-2 عوامل وراثتی.. 39

2-9-2-2 عوامل تکاملی.. 40

3-9-2-2 عوامل نوروبیولوژیک…. 40

الف) عوامل نوروآناتومیک…. 41

ب) عوامل نوروشیمیایی.. 41

ج) عوامل نوروفیزیولوژیک…. 43

4-9-2-2 عوامل روانی- اجتماعی 43

الف) عوامل روانشناختی.. 44

ب) عوامل اجتماعی.. 44

ج ) تجارب سالهای اولیه کودکی: 45

5-9-2-2 عوامل رفتاری – خانوادگی.. 45

6-9-2-2 تغذیه. 46

10-2-2 الگوی تاثیر گذاری اختلال فزون کنشی/ نقص توجه بر خانواده. 46

1-10-2-2 مرحله اول : سال های نوزادی و نوپایی.. 47

2-10-2-2 مرحله دوم : سال های مهدکودک و پیش دبستانی.. 48

3-10-2-2 مرحله سوم : سال های اولیه دبستان. 48

4-10-2-2 مرحله چهارم : سال های پایان دوره ابتدایی.. 49

5-10-2-2 مرحله پنجم : مقاطع راهنمایی و دبیرستان. 50

11-2-2 تاثیر اختلال فزون کنشی /نقص توجه در سلامت روانی والدین.. 51

12-2-2 انواع روش های درمانی فزون کنشی /نقص توجه. 53

1-12-2-2 درمان دارویی.. 53

3-2  برنامه گروهی والدگری مثبت… 58

1-3-2  اهداف اختصاصی برنامه گروهی والدگری  مثبت… 59

2-3-2 اصول برنامه گروهی والدگری مثبت… 59

3-3-2 سطوح والدگری مثبت… 61

4-3-2 محتوای برنامه گروهی والدگری مثبت… 64

 

پیشینه پژوهشی.. 65

پژوهش های خارجی.. 65

پژوهش های داخل کشور. 69

فصل سوم: روش پژوهش

1- 3 روش پژوهش… 73

2-3 متغیرهای تحقیق.. 73

3-3 معیارهای ورود به پژوهش… 73

4- 3 معیارهای خروج از پژوهش… 73

5-3 جامعه آماری.. 74

6-3 حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 74

7-3 ابزارپژوهش… 74

1-7-3 ارزیابی روایی و پایایی مقیاس سلامت عمومی (28 ماده ای ). 77

2-7-3 نمره گذاری پرسشنامه سلامت عمومی (28 ماده ای). 78

8-3 روش اجرا 79

10-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها 81

                                                                              فصل چهارم: یافته های پژوهش           

1-4 یافته های توصیفی.. 83

2-4یافته های استنباطی.. 84

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری

1-5  بحث ونتیجه گیری.. 94

2- 5 محدودیت ها: 96

3-5پیشنهادات: 96

پیشنهادات پژوهشی: 96

پیشنهادات کاربردی: 97

منابع. 98

منابع فارسی: 98

منابع خارجی: 103

پیوست ها 111

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                                                                             صفحه

جدول 1-2 تظاهرات بالینی مرتبط با فزون کنشی /نقص توجه (کار ، 1999). 26

جدول 2-2 الگوهای عمومی رفتار در کودکان فزون کنشی /نقص توجه و طبیعی بر مبنای مطالعه ی بارکلی1997. 29

. 30

جدول 4-2 : سهم متوسط ژنتیک در اختلال فزون کنشی / نقص توجه در دوقلوهای 4 تا 16 ساله. 39

جدول  5-2 مدل پنج مرحله ای تجربیات خانواد از اختلال فزون کنشی/ نقص توجه. 51

جدول 1-3 :خرده مقیاس های  (28-G.H.Q)وعلائم آن در هریک از سوالات.. 76

جدول 1-4 میانگین و انحراف معیار سن مادر و کودک… 83

جدول 2-4 فراوانی میزان تحصیلات در گروه کنترل و آزمایش… 83

جدول 3-4 میانگین و انحراف معیارپرسشنامه سلامت روان عمومی در پیش آزمون و پس آزمون گروه ها 84

جدول 4-4آزمون همگنی واریانسها 85

جدول 5-4 تحلیل کوواریانس تاثیر آموزش والدگری مثبت درمیانگین پرسشنامه سلامت روان عمومی مادران. 85

جدول 6-4 میانگین و انحراف معیار علائم جسمانی در پیش آزمون و پس آزمون گروه ها 86

جدول 7-4 آزمون همگنی واریانسها 86

جدول 8-4 تحلیل کوواریانس تاثیر آموزش والدگری مثبت درمیانگین خرده مقیاس علائم جسمانی مادران. 86

جدول 9-4 میانگین و انحراف معیار اضطراب در پیش آزمون و پس آزمون گروه ها 87

جدول 10-4 آزمون همگنی واریانسها 88

جدول 11-4 تحلیل کوواریانس تاثیر آموزش والدگری مثبت درمیانگین خرده مقیاس اضطراب مادران. 88

جدول 12-4 میانگین و انحراف معیار ناکارآمدی اجتماعی در پیش آزمون و پس آزمون گروه ها 89

جدول 13-4 آزمون همگنی واریانسها 89

جدول 14-4 تحلیل کوواریانس تاثیر آموزش والدگری مثبت درمیانگین خرده مقیاس ناکارآمدی اجتماعی مادران   89

جدول 15-4 میانگین و انحراف معیار میزان افسردگی در پیش آزمون و پس آزمون گروه ها 90

جدول 16-4آزمون همگنی واریانسها 91

جدول 4-17- تحلیل کوواریانس تاثیر آموزش والدگری مثبت درمیانگین خرده مقیاس افسردگی  مادران. 91

 

 

چکیده

هدف پژوهش حاضر ، بررسی اثر بخش برنامه گروهی والدگری مثبت در سلامت روان مادران ، کودکان مبتلا به اختلال فزون کنشی/ نقص توجه است.

دریک مطالعه شبه آزمایشی بااستفاده از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. مادران 24 کودک مبتلا  به اختلال فزون کنشی/ نقص توجه  به صورت در دسترس از مدارس ابتدایی ناحیه 3 کرمانشاه انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش (n=12) و کنترل (n=12) تقسیم شدند.

گروه آزمایش به مدت 8 جلسه تحت آموزش برنامه گروهی والدگری مثبت قرارگرفت . آزمودنی ها به وسیله مقیاس سلامت روان عمومی در 2 مرحله (قبل از مداخله ، بعد از مداخله ) مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده ها با بهره گرفتن از روش تحلیل کوواریانس چند متغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. باتوجه به یافته های آماری نتایج نشان دادکه اجرای برنامه آموزشی منجربه افزایش معنادار سلامت روان مادران گروه آزمایشی درمقایسه با مادران گروه کنترل شده است. درنتیجه برنامه والدگری مثبت در ارتقاء سلامت روان مادران دارای کودک مبتلا به اختلال فزون کشی / نقص توجه ، موثر است. لذا پیشنهاد می شود درمانگران ازاین روش به عنوان یک درمان مکمل در کنار سایر روش های درمانی برای کمک به مادران این گروه از کودکان استفاده نمایند .

کلید واژه ها : برنامه گروهی والدگری مثبت ، اختلال فزون کنشی/ نقص توجه ، سلامت روان

 

 

 

 

فصل یکم

 

مقدمه پژوهش

 

 

 

 

 

1-1 مقدمه

دوران کودکی از مهمترین مراحل زندگی است که در آن شخصیت فرد پایه ریزی شده و شکل می گیرد. اغلب ناسازگاری ها و اختلالات رفتاری در نوجوانی و بزرگسالی ، از بی توجهی به مسائل و مشکلات عاطفی – رفتاری دوران کودکی و عدم هدایت صحیح در روند رشد و تکامل ناشی می شود (کارت رایت – هاتون ، 2005).

1 اهمیت و ضرورت پژوهش

روان شناسان ، کودکی را دوره ای از زندگی دانسته اند که تاثیر آن در تمام عمر به خوبی مشهود است. بسیاری از صفات و ویژگی هایی که در کودکان شکل می گیرند، اغلب در طول عمر پایدار باقی می مانند و یا این که می توان تاثیر آن را در سنین بعدی یا بزرگسالی مشخص کرد. در واقع مشکلات دوره کودکی علاوه بر مختل کردن عملکرد و توانایی های کودک او را برای مشکلات دیگر در آینده مستعد می سازد (اقبالی،1387 ،نقل از خدایی، 1392). از طرفی دیگر صاحب نظران روان شناسی و علوم تربیتی یکی از مهمترین نهادهای موثر در تربیت و رفتار آدمی را سازمان خانواده می دانند (احمد صافی ، 1386). از عواملی که در سلامت خانواده و یا نابسامانی آن موثر است ، مساله سلامت پدر و مادر بعنوان گردانندگان اصلی خانواده و مجریان و هادیان برنامه تربیت است. وقتی والدین از جهات مختلف سالم باشند خانواده نیز سالم و بهنجار است و بهنگامی که آن دو یا یکی از آنها بیمار باشند کفه سامان یافتن خانواده می لنگد (قائمی ، 1386). به ویژه در خانواده هایی که کودکان با اختلال فزون کنشی/نقص توجه دارند ، به دلیل اینکه رفتارهای غالبی این افراد تکانشگری و نافرمانی و حواس پرتی است ، سبب ایجاد تحریک پذیری بالا در والدین می شود و در اثر تداوم رفتارهای مستبدانه و پرخاشگرانه والدین (بویژه مادر) با کودک فزون کنشی/نقص توجه،کم کم شخصیت کودک ستیزجو می گردد (آلبرچت،1391،نقل از خدایی،1392). پس نشانگان فزون کنشی/ نقص توجه به طور معنی داری با تجارب مدیریت آشفته خانواده همراه است و می تواند احتمال تعاملات اجباری والد-کودک را افزایش دهد (دشییون و پاترسون ،1997، نقل از دوپال واستونر، 2003،ترجمه محمدخانی واسمائی مجد،1388)و ازآنجایی که والدین بیشترین زمان را با کودک می گذرانند،پس این مداخلات باعث درمان باقدرت بالا وهزینه های پایین می شود(مینجارز،2010). با توجه به این مسئله ، می توان از طریق برنامه والدگری مثبت، باعث ایجاد رابطه مثبت بین والدین و فرزندانشان شد (فتحی آشتیانی و همکاران، 1389). همچنین می توان پیشرفتهای مهمی در سلامت و رفاه کودکان و اعتماد به نفس والدین در امر پرورش فرزندان در سطح جامعه به دست آورد (ساندرز ، 2009). ازطرفی اکثر تحقیقات مبتنی بر والدین، اثر مداخلات والدین را بر بهبودی خود کودک مورد مطالعه قرار می دادند و به اثری که مداخلات می تواند بر روی خانواده داشته باشد، توجه کمتری شده است.براین اساس  در این پژوهش اثر آموزش برنامه والدگری مثبت درسلامت روان عمومی مادران کودکان دارای اختلال فزون کنشی/ نقص توجه در شهرکرمانشاه مورد بررسی قرار می گیرد تاگامی در جهت کاهش مشکلات وفشارهای روحی والدین دارای کودکان فزون کنشی/  نقص توجه باشد. در صورت اثربخشی این آموزش، قابلیت تعمیم این روش به مراکز درمانی وتوانبخشی جهت کمک به والدین همچنین درمان کودکان مبتلا به این اختلال وخانواده های آنها وجود دارد.

 

4-1  اهداف پژوهش

1-4-1 هدف اصلی : هدف اصلی از پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی آموزشی برنامه گروهی والدگری مثبت در سلامت روان مادران کودکان مبتلا به اختلال فزون کنشی / نقص توجه درشهرکرمانشاه درسال 1393 است.

2-4-1 اهداف فرعی

 

• تعیین میزان اثر بخشی آموزش برنامه گروهی والدگری مثبت در کاهش علائم جسمانی مادران کودکان مبتلا به اختلال فزون کنشی / نقص توجه
• تعیین میزان اثر بخشی آموزش برنامه گروهی والدگری مثبت در کاهش اضطراب مادران کودکان مبتلا به اختلال فزون کنشی / نقص توجه
• تعین میزان اثر بخشی آموزش برنامه گروهی والدگری مثبت در کاهش میزان ناکارآمدی اجتماعی مادران کودکان مبتلا به اختلال فزون کنشی / نقص توجه
• تعیین میزان اثر بخشی آموزش برنامه گروهی والدگری مثبت در کاهش افسردگی مادران کودکان مبتلا به اختلال فزون کنشی / نقص توجه

5-1 فرضیه های پژوهش

 

• آموزش برنامه گروهی والدگری مثبت به مادران ،کودکان مبتلا به اختلال فزون کنشی / نقص توجه باعث کاهش علائم جسمانی آنان می شود.
• آموزش برنامه گروهی والدگری مثبت به مادران ،کودکان مبتلا به فزون کنشی / نقص توجه باعث کاهش اضطراب آنان می شود
• آموزش برنامه گروهی والدگری مثبت به مادران ،کودکان مبتلا به فزون کنشی / نقص توجه باعث کاهش ناکارآمدی اجتماعی آنان می شود .
• آموزش برنامه گروهی والدگری مثبت به مادران ،کودکان مبتلا به اختلال فزون کنشی/ نقص توجه باعث کاهش افسردگی آنان می شود.

 

6-1 تعاریف (مفهومی وعملیاتی)

 

1-6-1 تعاریف مفهومی

اختلال  فزون کنشی / نقص توجه : اختلال رشدی از فراخنای توجه به تکانشگری و یا فزون کنشی و نیز رفتارهای قاعده مند است که در آن، این کمبودها به طور قابل ملاحظه ای نامتناسب با سن عقلی کودک است. شروع آن در دوران کودکی است. نشانه ها به طور قابل ملاحظه ای نافذ و موقعیتی هستند. معمولا در طول زمان مزمن یا پایدارند و نتیجه مستقیم تاخیر شدید زبان ، ناشنوایی، نابینایی ، اوتیسم یا روان پریشی دوران کودکی نیستند(آلبرچت ، 1391،نقل ازخدایی ،1392). ویژگی اساسی و مهم این اختلال ، الگوی مداوم بی توجهی یا فزون کنشی – تکانشگری است نسبت به افراد عادی که در همان سطح از رشد قرار دارند، با فراونی و شدت کمتری رخ می دهد (شکوهی یکتا، 1389).

نقص توجه : عبارت است از توجه در برابر محرک های مربوط و نامربوط ، یعنی عدم توجه به محرکهای مربوط و توجه و تمرکز بر روی محرکهای نا مربوط (شکوهی یکتا ،1389).

فزون کنشی : منظور تحرک و بی قراری شدید و یا سطوح بالای تحرک رفتاری ناهدفمند میباشد(شکوهی یکتا ،1389).

تکانشگری : ویژگی اساسی و مهم این اختلال ، غالبا قبل از اینکه سوال تمام شود با عجله پاسخ می گوید. در انتظار نوبت نمی تواند بماند و حرف دیگران را قطع می کند یا مداخله می کند (شکوهی یکتا ،1389).

برنامه والدگری گروهی مثبت : برنامه والدگری گروهی مثبت یکی از انوع برنامه های آموزش مدیریت والدین می باشد که بر اساس مدل یادگیری پاترسون(1982) و توسط ساندرز و همکاران(1999) در دانشگاه کویینزلند در استرالیا ایجاد شده است. این برنامه ، پنج سطح طولی دارد که برای سطوح مختلف حمایتی که والدین نیاز دارند ، طراحی شده است که به وسیله افزایش آگاهی و مهارت و اعتماد به نفس والدین صورت می گیرد (ترنر و ساندرز ، 2006).

سلامت روان : از دیدگاه جهانی مطابق تعریف استانداردی که سازمان جهانی بهداشت (2012)، از سلامتی ارائه کرده است،سلامت عبارتست از :تامین رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی که معنای آن تنها به نبودن بیماری و نقص عضو، محدود نشده بلکه شامل سه محور جسم، روان و جامعه میشود و لذاهرگونه نقص و آسیبی که به هریک از محورهای سه گانه وارد شود، تعادل فرد را بر هم زده و منجر به نبودسلامت میشود(حاتمی وهمکاران،1385).

فرهنگ وبستر  سلامتی را وضعیت خوب جسمانی و روحی و بخصوص عاری بودن از درد یا بیماری جسمی می‌داند. فرهنگ آکسفورد  سلامتی را وضعیت عالی جسم و روح و حالتی که اعمال بدن به موقع و مؤثر انجام شود می‌داند(پارک ،2005).فرهنگ روانپزشکی کمپل این اصطلاح را “احساس رضایت وبهبودی روانی وتطابق کافی اجتماعی با موازین مورد قبول هرجامعه “تعریف کرده است(پورافکاری،1389).سلامت عمومی دارای 4 مولفه تعیین کننده است و زیر مقیاس های آن عبارتند از : نشانه های بدنی ، اضطراب ، اختلال در عملکرد اجتماعی و افسردگی.

2-6-1 تعاریف عملیاتی

اختلال فزون کنشی – نقص توجه : در پژوهش حاضر به افرادی اطلاق می شود که در مدارس ابتدایی آموزش و پرورش ناحیه سه کرمانشاه توسط روان شناس مبتلا به اختلال فزون کنشی/ نقص توجه تشخیص داده شده اند و به آنان خدمات ویژه ارائه می شود .

مادران دارای کودکان فزون کنشی / نقص توجه : در پژوهش حاضر به مادرانی اطلاق می شوند که فرزندان آنها در مدارس مقطع ابتدایی آموزش و پرورش ناحیه سه کرمانشاه ،توسط روان شناس تشخیص اختلال فزون کنشی/ نقص توجه دریافت کرده اند و تحت درمان  وآموزش هستند.

برنامه والدگری گروهی مثبت : در پژوهش حاضر اثر بخشی برنامه والدگری گروهی مثبت با آموزش به والدین مورد بررسی قرار می گیرد که شامل 8 جلسه که 6جلسه آن به صورت هفتگی و هر هفته یک جلسه دو ساعته و2 جلسه پیگیری به صورت تلفنی برگزار گردید. محتوای جلسات به طور مفصل در روش اجرا ذکر شده است.

سلامت روان : در پژوهش حاضر به نمرات حاصل از پرسشنامه 28 سوالی سلامت عمومی  گلدبرگ که از مادران ، کودکان مبتلا به اختلال فزون کنشی – نقص توجه سنجیده شده بود استناد شد.

Cartwright – Hatton,S.

Attention Deficit/Hyeractivity Disorder(ADHD)

Positive parenting program (3TP) Triple-p

Queensland