سبز کردن زنجیره تامین چیست؟

سابقه‌ی مدیریت زنجیره تامین سبز، به اوایل سال ۱۹۹۰ بر می‌گردد که برای نخستین بار در دانشگاه ایالتی میشیگان مطرح شد. باظهور مدیریت محیط زیست، استراتژی‌های تولید زیست‌سازگار و ادبیات مربوط به مدیریت زنجیره تامین سبز، رشد یافت. پیدایش زنجیره تامین سبز یکی از چشمگیرترین پیشرفت‌هایی بوده که در دهه گذشته رخ داده است و فرصت‌هایی را برای شرکت‌ها ایجاد نموده تا زنجیره تأمین خود را بر اساس اهداف زیست‌محیطی تنظیم کنند. (صفایی، ۱۳۹۲). مجموعه اقدامات داخلی و خارجی هر بنگاه در سراسر زنجیره تامین که به جلوگیری از ایجاد آلودگی می‌انجامد و به بهبود محیط زیست کمک کند زنجیره تامین سبز گویند.(ناصری،۱۳۸۵)  سبزکردن زنجیره تأمین یک فرصت عالی برای کسانی ایجاد می کند که نگران موضوعات مصرف پایدار و عملکردهای تجاری محیطی اند. (شکاری، ۱۳۹۲)

ایده اصلی زنجیره تامین سبز، کاهش ضایعات است. در سال‌های اخیر، مدیریت زنجیره تامین سبز به رویکردی پیشگیرانه برای بهبود عملکرد زیست محیطی تبدیل شده است و نقش مهمی در مدیریت زنجیره سنتی، ایفا می‌کند. برخلاف مدیریت محیط‌زیست سنتی، مفهوم مدیریت زنجیره تامین سبز، مسئولیت کامل یک شرکت را نسبت به محصولاتش، از مرحله استخراج و تهیه مواد اولیه تا محصول نهایی و زباله بر عهده می‌گیرد. (صفایی،۱۳۹۲)

۲-۵-۲٫ اهمیت مدیریت زنجیره تامین سبز
سازمان بهره‌وری آسیا[۱] (APO) تولید پاک[۲] (GP) را به عنوان یک استراتژی برای بهبود همزمان بهره‌وری و مدیریت محیطی ترویج کرده است. بنابراین تولید پاک به سازمان‌ها در بهبود موقعیت رقابتی‌شان کمک می‌کند. سبز کردن زنجیره تامین جنبه مهمی از تولید پاک در هر سازمان است. (شکاری، ۱۳۸۴)

شرکتها باید در مورد طراحی محصولات و تکنیک‌های تولیدشان جهت ایجاد محصولاتی سازگارتر با محیط چه زمان تولید و چه زمان مصرف  تجدید نظر کنند (شکاری، ۱۳۸۴)

موفقیت بلند مدت شرکت بستگی به توانایی او در اداره و هماهنگی روابطش با تامین‌کنندگان و از همه مهمتر سبز کردن زنجیره تامینش دارد.  از دید کلان، توجه به مسائل سبز مهم است، هم به عنوان یک مکانیسم برای افزایش توانایی در طراحی محصولات سبز و هم به عنوان وسیله ای برای ایجاد بازارهایی برای محصولات سبز سازگار با محیط. سبزکردن زنجیره تامین نیازمند یکسری ورودی­های جدید است، در عوض، فرصتی برای شرکت­ها ایجاد می‌کند تا برای طراحی و تولید محصولات سبزتر سرمایه‌گذاری کرده و درصدد رفع نیازها برآیند. و این نه فقط شامل محصولات مصرف‌کننده است بلکه شامل ورودیها از تامین‌کنندگان هم هست و باعث دخیل شدن آنها برای ایجاد بازارهای سبز می‌گردد (شکاری، ۱۳۸۴).

فعالیت‌های مدیریت زنجیره تامین سبز ابزاری برای حفاظت از محیط زیست و بهترین منظر به عنوان یک فعالیت بین‌سازمانی هستند که به اعضای زنجیره تامین اجازه می‌دهند در طول زنجیره با هم همکاری نموده و محیط‌زیست را نیز، حفظ نمایند (وو و همکاران، ۲۰۱۱)[۳] برخی از پژوهشگران فعالیت‌های مدیریت زنجیره تامین سبز را شامل خرید سبز، طراحی سبز، ترمیم، بازیافت و استفاده مجدد از محصولات مورد استفاده قرار گرفته و همکاری با مشتریان و تامین کنندگان سبز می‌دانند (ین و همکاران، ۲۰۱۱)[۴]. هدف پیاده سازی مدیریت زنجیره تامین سبز در فعالیت‌های تجاری این است که به طور همزمان عملکرد اقتصادی و زیست‌محیطی بهبود یابد. بهبود اقتصادی از طریق کاهش هزینه خرید مواد، کاهش مصرف انرژی و کاهش برون ریزی ضایعات، منعکس می‌گردد. علاوه بر منافع مستقیم مالی مانند صرفه‌جویی در هزینه‌ها و افزایش سود، تولیدکنندگان ممکن است از فعالیت‌های سبز، به منافع دیگری مانند آمادگی برای تولید محصولات جدید و پایبندی به مقررات جدید، روابط بهتر با مشتریان، تصویر سبز شرکت و مسئولیت اجتماعی بهتر دست یابند. (اندیک و همکاران، ۲۰۱۲)[۵]

۲-۵-۳٫ مزایای مدیریت زنجیره تامین سبز
اجرای اثربخش مدیریت زنجیره تامین سبز، نوآوری در محصول و خدمت را افزایش داده، بهره برداری از دارایی‌ها را بهبود می‌بخشد و روابط با مشتریان و سطح خدمت را از طریق تمرکز مشترک بر روی کاهش ضایعات و هزینه، تقویت می کند و مزایای آن را می‌توان هم در سطح ملی و هم در سطح فردی مشاهده کرد. (اندیک و همکارن، ۲۰۱۲)[۶] زنجیره تامین سبز علاوه بر کاهش هزینه‌ها، از طریق همکاری نزدیک با تامین‌کنندگان می‌تواند گستره‌ی تولید محصولات سبز را وسیع‌تر کند. مطالعات نشان می‌دهد که بیش از ۷۰% اثرات محیطی محصولات و تقاضا برای منابع، توسط طراحی محصولات مشخص می‌شود. بهبود طراحی، نیازمند همکاری نزدیک با تامین‌کنندگان است. همکاری‌ای که موجب مشخص‌شدن ورودیها یا تغییرات برای تولید محصولاتی قابل بازیافت‌تر، کاهش میزان مواد اولیه سمی مورد استفاده، افزایش قابلیت استفاده مجدد و… می‌شود. در حقیقت، تقریباً همه‌ی شرکتها باید در مورد محصولاتشان تجدید نظر کنند و آنها را با محیط سازگارتر نمایند و در این راستا برای موفقیت باید همکاری قوی‌ای با تامین کنندگان خود داشته باشند. (شکاری، ۱۳۹۲)